Niewielu turystów podróżujących po Lacjum dociera do miasteczka Anagni, gdzie w krypcie św. Magnusa, znajdującej się od katedrą, można podziwiać cykl fresków, któremu – z racji rozmachu i piękna – nadano miano Kaplica Sykstyńska średniowiecza. Kiedy przebywałem w Gaecie, to Anagni było jednym z moich obowiązkowych punktów podróży.

Katedra w Anagni

Bazylika katedralna Santa Maria Annunziata w Anagni została zbudowana w latach 1072-1104 w stylu romańskim. Katedra powstała z inicjatywy biskupa Pietro da Salerno (Piotra z Salerno), dzięki hojności cesarza wschodniorzymskiego Michała VII Dukasa.

W XIII wieku, za czasów biskupa Pandolfo, wnętrze katedry zostało przebudowane w stylu gotycki, kiedy drewniane kratownice nawy głównej i transeptu zastąpiono gotyckimi łukami.

W tle centralnej absydy stoją postacie Apostołów, a powyżej postacie świętych czczonych w Anagni, Zwiastowanie i Ojciec Przedwieczny.

Obok lewego wejścia do katedry znajduje się fresk Madonny z Dzieciątkiem pomiędzy klęczącymi św. Katarzyną Rotą i św. Antonim opatem.

Przy katedrze stoi romańska dzwonnica o wysokości 30 m. Ta imponująca budowla posiada pojedyncze, podwójne i potrójne okna. Campanilla została odrestaurowana w 1938 roku.

Kanonizacje i ekskomuniki

Anagni bywa nazywane miastem papieży, bo urodzili się tu Innocenty III, Grzegorz IX, Aleksander IV i Bonifacy VIII, a miasto było rezydencją i siedzibą papieską.

Częsta obecność papieży w Anagni sprawiła, że katedra była miejscem ważnych wydarzeń historycznych. To tutaj miały miejsce kanonizacje św. Bernarda z Clairvaux, św. Klary z Asyżu czy św. Piotra Pustelnika.

Również w Anagni nałożono ekskomuniki na antypapieża Ottaviano Monticellego (Wiktora IV), cesarzy Fryderyka Barbarossę, Fryderyka II Hohenstaufa i jego syna Manfreda (Manfredo).

Krypta św. Magnusa, zwana Kaplicą Syskstyńską średniowiedza

Krypta katedry w Anagni, poświęcona San Magno, patronowi miasta, została zbudowana w tych samych latach, co katedra, i jest znana jako Kaplica Sykstyńska Średniowiecza. Wspaniałe freski pokrywające ściany i sklepienie krypty mają łącznie 540 m kw. powierzchni. Freski przedstawiają sceny ze Starego Testamentu, żywoty świętych, w tym cuda św. Magnusa, sceny z Apokalipsy św. Jana oraz przedstawienia Chrystusa.

Cykle malarskie są nieznanych średniowiecznych artystów należących do trzech różnych warsztatów. Mistrzom tym nadano im imiona/przydomki: Pierwszy Mistrz lub Mistrz Przekładów, Drugi Mistrz lub Mistrz Ornatista (Dekorator) i Trzeci Mistrz lub Mistrz Anagni.

Niedaleko wejścia do krypty przedstawione stworzenie kosmosu, a za nim znajduje się najbardziej znany fresk przedstawiający mikrokosmos, czyli  filozoficzno-naukowy obraz człowieka.

W centrum znajduje się postać nagiego mężczyzny. Wokół niego znajdują się cztery sekcje, o różnych kolorach i kilka twarzy. Każda z czterech odpowiada wiekowi ludzkiego życia (dzieciństwo, dorastanie, dojrzałość i starość), ludzkiemu temperamentowi (sangwiniczny, choleryk, melancholijny i flegmatyczny), porze roku (wiosna, lato, jesień i zima) i czterem żywiołom (powietrze, ogień, ziemia i woda).

Centralna zielona obwódka ujawnia przesłanie całego schematu, i jest opatrzona frazą „MICROCOSMUS ID EST MINOR MUNDIS”. Wewnątrz znajduje się postać człowieka, z literami słowa „HOMO” rozmieszczonymi w kwadrantach.

Niedaleko, w lunecie, lekarze Hipokrates i Galen rozmawiają na temat natury świata fizycznego i człowieka.

W absydzie mamy przedstawione sceny z Apokalipsy św. Jana. Nad oknem znajduje się Mistyczny Baranek z siedmioma rogami, siedmioma oczami i księgą zamkniętą siedmioma pieczęciami. Wokół niego znajdują się cztery symbole Ewangelistów, a poniżej czci go dwudziestu czterech Starców.

Po lewej stronie absydy widzimy rzeszę męczenników, którzy przelali krew, a teraz proszą Chrystusa o sprawiedliwość.

Jeden z cykli fresków poświęcony jest życiu i cudom św. Magnusa, biskupa Trani, ewangelizatora Anagni i męczennika, który żył w III wieku. Na ilustracji powyżej widać, jak biskup Magnus został pozostawiony na modlitwie, zanim został zaprowadzony na męczeństwo. Według przekazów podczas modlitwy zmarł z powodu boskiej interwencji. Żołnierze Decjusza zaatakowali więc ciało zmarłego, odcinając mu czubek głowy.

W jednej z mniejszych absyd odnajdziemy historię św. Secondiny, nawróconej przez biskupa Magnusa. W absydzie dominuje majestatyczna postać Dziewicy w typologii odighitria, czyli tej, która wskazuje swojego syna Jezusa jako drogę do zbawienia ludzkości.

Patrząc na mnogość przedstawień i historii, warto przygotować się do wizyty w krypcie San Magno, aby lepiej zrozumieć przedstawione tam treści. Można też pobrać aplikację, która może ułatwić zwiedzanie.

Wskazówki praktyczne

Wizyta w krypcie San Magno wymaga wcześniejszej rezerwacji i jest możliwa tylko w określonych wcześniej godzinach. Rezerwacji można dokonać na stronie katedry w Anagni, a potem podziwiać freski, znane jako Kaplica Sykstyńska średniowiecza.