„Toskania jakiej nie znacie” to najnowsza książka Witolda Kaweckiego, autora zjawiskowych „Tajemnic Caravaggia”. Nie mogłem się doczekać przesyłki z Wydawnictwa JEDNOŚĆ, a kiedy dotarła do mnie paczka z książką – rzuciłem się na nią natychmiast. Nie przeczytałem jej jednym tchem, bo to książka do smakowania, jak czytamy w podtytule – Przewodnik artystyczny. Album, przewodnik po Toskanii, historia sztuki i zbiór opowieści o toskańskich miejscach w jednym tomie!

Teologia piękna

Prolog książki, noszący tytuł Wyjątkowe miejsce na Ziemi, rozpoczyna się cytatem z Henryka Sienkiewicza – „Każdy człowiek ma dwie Ojczyzny – własną i Włochy”. Ten sam cytat widnieje jako motto blogu Italjarek. Czy mogło zacząć się lepiej?

W prologu ks. profesor Witold Kawecki ofiarowuje nam swoją książkę jako przewodnik po Toskanii, który może posłużyć do planowania podróży albo umożliwić wirtualną podróż do miejsc i historii, które zostały w książce opisane.

Całość podporządkowana jest pięknu, które stanowi „najlepsze remedium na barbarzyństwo współczesnych czasów”:

Piękno uwzniośla człowieka, prowadząc go do wewnętrznego ładu, zaś w rezultacie do wiecznego źródła jego przeznaczenia. Nawet w najbardziej niesprzyjających okolicznościach człowiek może nosić w swoim umyśle coś pięknego.

W. Kawecki, Toskania jakiej nie znacie, s. 15.

To piękno miejsc i tworzonych przez człowieka dzieł ma skłonić czytelnika do zachwytu i refleksji. Tak więc otrzymujemy przewodnik artystyczny „po Toskanii, która w swojej różnorodności i wszelakim pięknie, zdaje się być krainą nieba”.

Opowieść o miejscach, dziełach sztuki i ludziach

Toskania jakiej nie znacie to osobisty i subiektywny przewodnik ks. Witolda Kaweckiego po Toskanii. Subiektywny, w dobrym tego słowa znaczeniu, ponieważ autor dokonuje własnego wyboru prowadząc nas przez miasta, miasteczka i regiony Toskanii, pokazując też kuchnię, przyrodę i zwyczaje. Nie ukrywa jednak, że najbardziej intrygują go ludzie – myśliciele, władcy, politycy, duchowni, pisarze, poeci, filmowcy, rzeźbiarze, pieśniarze oraz święci. To ich tropem podąża i podziwia uroki Toskanii.

Kraina piękna

Pierwsza część książki zaprasza nas do Toskanii, której początków można szukać w czasach Etrusków. Autor opowiada nam, jak na terenach dzisiejszej Toskanii powstało 12 etruskich miast-państw i jak rozwijała się (a potem upadła) kultura etruska.

Następnie dowiadujemy się, jak doszło do chrystianizacji ziem Toskanii oraz opowiada czym był „wiek złoty” katolicyzmu, który w sztuce objawił się na przykład geniuszem Giotta.

Opowieść historyczna przeplata się z poznawaniem miejsc i wraz z Witoldem Kaweckim odwiedzamy Volterrę (i oglądamy m. in. rzeźbę Wieczorny cień) oraz jedziemy do Cortony (gdzie czeka nas etruska i toskańska klasyka oraz piękna święta – Małgorzata z Cortony). Następnie jedziemy z autorem busem do San Gimignano, znanego średniowiecznego Manhattanu, jemy przepyszne lody, a następnie wstępujemy do katedry, aby obejrzeć wspaniałe freski, których autorem jest mało znany artysta – Barna di Siena. Potem Montepulciano, gdzie czeka nas wino i kościół Madonna di San Biaggio, w którym warto obejrzeć fresk bliski wszystkim turystom. To Madonna Dobrej Podróży. Potem Montalcino, Pienza – perła Toskanii, która swój dzisiejszy wygląd zawdzięcza Eneaszowi Sylwiuszowi Pccolominiemu oraz piękna dolina Val d’Orcia.

Z okolic Pienzy autor zabiera nas na wybrzeże Toskanii – do Maremmy oraz na Elbę. Ponieważ Toskania jakiej nie znacie jest też przewodnikiem, to każda część kończy się podsumowaniem: Warto zobaczyć.

Serce Toskanii

Druga część książki poświęcona jest sercu Toskanii, jakim jest Florencja. I znów przez karty książki przewijają zabytki, dzieła sztuki i ich twórcy oraz osoby, które kształtowały potęgę Florencji. Poznajemy miasto, w którym działali zarówno cyniczny strateg i dyplomata Niccolo Machiavelli, jak i rygorystyczny dominikanin Savonarola.

Spacerując przez Florencję trafiamy do Palazzo Vecchio, spotykamy Dantego, odwiedzamy bazylikę Santa Croce oraz kościół Santa Maria Novella. Autor przypomina nam, aby nie omijać kościoła Santa Maria del Carmine, gdzie czeka na nas Masaccio i jego słynne Wygnanie z raju.

Witold Kawecki nie ukrywa, że szczególnie interesuje go Florencja doby renesansu.

Dlatego będziemy mogli poczytać piękne i szczegółowe opisy katedry Santa Maria del Fiore oraz historie dzieł sztuki związanych z Florencją czasów odrodzenia.

Wśród ludzi ważnych dla Florencji nie mogło zabraknąć Medyceuszy. Witold Kawecki przedstawiam nam dzieje rodu, poczynając od Jana Medyceusza, poprzez Kosmę do Wawrzyńca (nazwanego później Wspaniałym).

Opisując Florencję autor wspomina oczywiście o najstarszym na świecie muzeum – Galerii Uffizi. Opis galerii jest pretekstem do zanurzenia się w świat sztuki, a potem – poddaniu analizie włoskiego manieryzmu, którego przedstawicielem był m. in. Jacopo Pontormo.

Kolejne strony książki poświęcone są jednemu ze znaków rozpoznawczych Florencji – Ponte Vecchio. A wokół znów ludzie – wspomniani wcześniej Savonarola i Machiavelli oraz Rafael Santi.

Po opisie groźnych kwestii politycznych, autor proponuje uspokoić nieco nastroje i prowadzi nas do kościoła Santa Maria Novella. Własnymi pracami ozdobili go najwięksi toskańscy artyści: Giotto, Domenico Ghirlandaio, Giorgio Vasari, Filippino Lippi czy Bronzino.

Artyści Toskanii

Następne części książki zapoznają nas z życiem i dziełami wybranych artystów tworzących na terenie Toskanii.

Poznajemy bliżej Fra Angelico – malarza, świętego i patrona malarzy, Kawecki nazywa go malarzem nadprzyrodzoności. Dla mnie bardzo cenna była analiza dzieł dokonana przez osobę, która zna i rozumie symbolikę chrześcijańska i potrafi poruszać się w obrębie sacrum. To prawdziwa uczta w porównaniu z przewodnikami wielu zachodnich autorów, dla których dzieła sztuki chrześcijańskiej są dziwne lub kontrowersyjne.

Następny malarz, który jest bliski Witoldowi Kaweckiemu (i należy do moich ulubionych), to Piero della Francesca. Nasz artystyczny przewodnik przedstawiam nam dzieła malarza znajdujące się w Arezzo, Florencji, Urbino (wiem, że to Marche), Sansepolcro i Monterchi.

W przewodniku artystycznym znajdujemy też rozdziały poświęcone arcymistrzom epoki renesansu takim, jak Leonardo da Vinci oraz Michał Anioł Buonarotti. Rozdziały dotyczące tych artystów oddziela rozdział poświęcony „najsłynniejszemu obrazowi świata” – Ostatniej Wieczerzy. Opuszczamy na chwilę Toskanię, aby w Mediolanie podziwiać fresk Leonarda, a w zasadzie to, co po tym fresku zostało do czasów współczesnych.

Ciekawym uzupełnieniem rozdziału jest wykaz „Wieczerników”, jakie można obejrzeć we Florencji. Muszę przyznać, że kiedyś wybrałem się na spacer po Florencji szlakiem Ostatnich Wieczerzy, ale lista prof. Witolda Kaweckiego wprawiła mnie w podziw swoją długością i kompletnością.

Toskańczyk z Polski

Bardzo ucieszył mnie rozdział książki poświęcony polskiemu rzeźbiarzowi Igorowi Mitorajowi.

Miło jest znów trafić do Pietrasanty, gdzie przez lata mieszkał Mitoraj, przeczytać jego historię i poczytać o jego dziełach.

Rozdział poświęcony naszemu rodakowi zamyka piękną książkę Witolda Kaweckiego.

Miło wziąć do ręki…

Toskania jakiej nie znacie to książka, którą z radością wziąłem do ręki, nie tylko ze względu na opowieść Witolda Kaweckiego.

Ta książka została wydana na najwyższym poziomie edytorskim, charakterystycznym dla książek wydawanych przez Wydawnictwo JEDNOŚĆ. Otrzymałem prawie 500 stronicowe dzieło wydane na kredowym papierze, szyte i w twardej oprawie.

Wewnątrz znajduje się wiele kolorowych fotografii, które są znakomitym uzupełnieniem historii opowiadanych przez autora. Wśród zamieszczonych zdjęć znalazły się też fotografie wykonane przez Witolda Kaweckiego. Bardzo lubię, kiedy przynajmniej część fotografii w książkach jest wykonanych przez autora tekstu. Są one dla mnie wskazówką i wyzwaniem oraz zaproszeniem do Toskanii.

Mam nadzieję, że mój przegląd książki ks. Witolda Kaweckiego, zachęci Cię do sięgnięcia po tę pozycję oraz do zaplanowania wizyty w krainie piękna – Toskanii.

O autorze

Witold Kawecki CSsR (redemptorysta) – profesor nauk teologicznych w zakresie teologii kultury i mediów, zajmujący się teologią piękna, kulturą wizualną, komunikacją medialno-kulturową i kulturą polityczną. Kierownik Katedry Komunikacji Kulturowej i Artystycznej UKSW.

Pisarz, człowiek mediów, dziennikarz i kulturoznawca, autor 30 książek i setek artykułów, wspólpracownik wielu stacji radiowych i telewizyjnych. Autor bestsellera Tajemnice Caravaggia (Jedność 2019).

Wszystkie zdjęcia pochodzą z książki Toskania jakiej nie znacie (Jedność 2021).