Mieszkając w Villi Cagnola w Gazzada Schianno wybrałem się z pielgrzymką na Sacro Monte di Varese, aby wspiąć się na górę Velate. Po drodze czekało mnie 14 kaplic zbudowanych w latach 1604-1698, a na szczycie sanktuarium Santa Maria del Monte sopra Varese. Kompleks kaplic i sanktuarium są wpisane na listę Światowego Dziedzictwa UNESCO w ramach „Sacri Monti del Piemonte e della Lombardia” (Świętych Gór Piemontu i Lombardii).

Święte miejsca Piemontu i Lombardii na liście UNESCO

Dziewięć Świętych Gór znajdujących się w północnych Włoszech to grupy kaplic i innych budowli wzniesione między końcem XV a początkiem XVIII wieku. Te miejsca kultu, oprócz swojego znaczenia duchowego, są wspaniałym przykładem zespolenia elementów architektonicznych z otaczającym je krajobrazem – wzgórzami, lasami i jeziorami. Zachowane kaplice kryją w sobie dziedzictwo kulturowe w postaci rzeźb i fresków ilustrujących sceny z życia Chrystusa czy Najświętszej Marii Panny oraz innych świętych. Trudno się więc dziwić, że w UNESCO wpisało w 2003 roku „Sacri Monti del Piemonte e della Lombardia” na listę Światowego Dziedzictwa.

Na liście znalazły się:

• Sacro Monte di Varallo,
• Sacro Monte di Orta,
• Sacro Monte di Crea,
• Sacro Monte di Varese,
• Sacro Monte di Oropa,
• Sacro Monte di Ossuccio,
• Sacro Monte di Ghiffa,
• Sacro Monte di Domodossola,
• Sacro Monte di Belmonte.

Jeśli jesteś w Piemoncie lub Lombardii, to może wybierzesz się na jedną z wymienionych gór?

Sacro Monte di Varese – wskazówki praktyczne

Ponieważ mieszkałem opodal Varese, to moim celem była święta góra w pobliżu tego miasta. Wyjechałem z Villi Cagnola zaraz po śniadaniu, aby znaleźć miejsce parkingowe u stóp góry oraz wspinać się, kiedy jeszcze nie będzie gorąco.

Niestety, na niewielkich placykach nie było już miejsc parkingowych, więc parkowałem wzdłuż drogi przy Via Quirtino Sella. Pomimo tego, że był to już wrzesień, pogoda była słoneczna i około godziny 12:00 temperatura dochodziła do 30°C w słońcu.

Cała droga pielgrzymkowa wzdłuż Vialle delle Capelle ma około dwóch kilometrów długości, a podchodząc na wzgórze pokonujemy przewyższenie ok. 250 metrów. Drogę tę można przejść tylko pieszo, ponieważ wjazd rowerów i pojazdów jest zabroniony.
Wiedząc, że aleja jest brukowana i trzeba nieco podchodzić oraz trochę się nachodzić, założyłem na wycieczkę wygodne buty.

Na górę można wjechać też kolejką, ale warto wcześniej sprawdzić, czy nie jest zamknięta.

14 kaplic różańcowych i sanktuarium

Droga pielgrzymkowa wije się wzdłuż zboczy Monte Velate. Została zbudowana w latach 1604 1698 z inicjatywy kapucyna ojca Giovanniego Battisty Aguggiariego. Zlecił on budowę kaplic poświęconych tajemnicom różańcowym architektowi Giuseppe Bernascone znanemu jako „Il Mancino”. Architekt zadbał o cały projekt – kaplice, łuki, fontanny i aleje – nadając kompleksowi monumentalny, jednolity charakter.

O wystrój kaplic zadbali lombardzcy artyści, tacy jak Morazzone, Francesco Silva, bracia Recchi, Dionigi Bussola i Stefano Maria Legnani, znany jako Legnanino. W 1983 roku Renato Guttuso namalował na zewnętrznej ścianie kaplicy Narodzenia współczesną wersję Ucieczki do Egiptu. Kaplice można podziwiać z zewnątrz, a na przedstawione sceny patrzeć przez kraty umieszczone w celu ochrony posągów i fresków.

Kaplice odpowiadają 14 tajemnicom różańcowym, które stanowią swoisty skrócony zapis życia Jezusa Chrystusa i Maryi.

Kaplice Tajemnic Radosnych

Drogę zacząłem od kaplic poświęconych Tajemnicom Radosnym:

• Zwiastowanie,
• Nawiedzenie św. Elżbiety,
• Narodziny Jezusa,
• Ofiarowanie Jezusa w świątyni,
• Odnalezienie Jezusa w świątyni – dysputa z uczonymi w Piśmie.

Przyznam się, że kiedy podszedłem do pierwszej kaplicy i nie mogłem dokładnie dojrzeć rzeźb i fresków wewnątrz, to byłem nieco rozczarowany. Dodatkowo nie mogłem włożyć obiektywu aparatu fotograficznego między kraty. Na szczęście takie problemy miałem tylko przy kaplicy Zwiastowania.

Kaplice Tajemnic Bolesnych

Następnie odwiedziłem kaplice ilustrujące Tajemnice Bolesne:

• Modlitwa w Ogrójcu,
• Biczowanie,
• Cierniem ukoronowanie,
• Droga krzyżowa,
• Ukrzyżowanie.

Szczególnie przejmujące są sceny przedstawione w kaplicy Ukrzyżowania. Jak to bywało w malarstwie opowiadającym historie, kilka scen dotyczących Ukrzyżowania jest przedstawionych w jednej kaplicy (np. widzimy przybijanie Chrystusa do Krzyża, a w tle Chrystusa na Krzyżu).

Kaplice Tajemnic Chwalebnych

Kolejne cztery kaplice nawiązują do Tajemnic Chwalebnych:

• Zmartwychwstanie Jezusa,
• Wniebowstąpienie,
• Zesłanie Ducha Świętego,
• Wniebowzięcie Maryi.

A gdzie brakująca Tajemnica Chwalebna? Przecież powinno być ich pięć. A kapliczek jest tylko 14. Czyżby architekt o czymś zapomniał?

Po odwiedzeniu kaplicy Wniebowzięcia NMP doszedłem do brukowanego podjazdu na skraju wioski. Właśnie w tej wiosce znajduje się sanktuarium Santa Maria del Monte, w którym odnajdujemy przedstawienie piątej Tajemnicy Chwalebnej – Ukoronowanie Matki Bożej na Królową Nieba i Ziemi.

Nie tylko kapliczki i dodatkowa kaplica

Po dotarciu na szczyt Monte Velate wstąpiłem na chwilę do kościoła, ale nie mogłem tam dłużej przebywać, bo właśnie rozpoczynał się ślub. Nie odwiedziłem też znajdującego się w pobliżu Muzeum Baroffio, bo akurat było zamknięte. Wypiłem więc espresso i zszedłem kilkadziesiąt metrów w dół od sanktuarium, aby zwiedzić przepiękne muzeum: Casa Museo Lodovico Pogliaghi. Ale to już historia, którą opisuję w innym artykule.

Schodząc ze szczytu Monte Velate odkryłem jeszcze jedną kaplicę, której wcześniej nie zauważyłem. Kaplica ta była poświęcona błogosławionym Julianie Princelli (de Busto) i Caterinie Moriggi (de Pallanza) – zakonnicom, które w XV wieku mieszkały w grotach na Sacro Monte. Były one założycielkami zakonu mniszek pustelniczych św. Ambrożego Nemusa. Błogosławiona Katarzyna została pierwszą opatką klasztoru Sacro Monte di Varese, gdzie zmarła 6 sierpnia 1478. Szczątki obu błogosławionych zostały przeniesione do sanktuarium maryjnego zbudowanego na ich cześć w Mediolanie.