Niewielka miejscowość Brisighella w prowincji Ravenna znana jest z z unikatowej na skalę światową uliczki o nazwie Via del Borgo albo Via degli Asini, co oznacza ulica osłów. Dlaczego jest taka wyjątkowa?
Brisighella – wioska otoczona przez trzy wzgórza
![Brisighella - widok z Via degli Asini](https://italjarek.pl/wp-content/uploads/2023/05/SM-Brisighella-1-1024x770.jpg)
Wioska (borgo) Brisighella w prowincji Rawenna w Emilii Romanii jest położona w dolnej części doliny Lamone. Jest oddalona jedynie o 12 km od Faenzy. Kiedy w 2020 roku jechałem z Viserbelli koło Rimini do Bolonii, postanowiłem odwiedzić Brisighellę i zatrzymać się tam, choć na godzinę. Po zaparkowaniu samochodu pomiędzy Via Roma a Via Fossa, poszedłem do punktu informacji turystycznej, gdzie otrzymałem plan miejscowości i dowiedziałem się, co warto zobaczyć.
![Rocca Manfrediana](https://italjarek.pl/wp-content/uploads/2023/05/SM-Brisighella-Rocca-1-1024x768.jpg)
![Torre dell'Orologio](https://italjarek.pl/wp-content/uploads/2023/05/SM-Brisighella-wieza_zegarowa-1K-768x1024.jpg)
Brisighella, położona na zboczach Apeninu Emiliańskiego, otoczona jest trzema skalistymi wzgórzami Tre Colli. Na jednym ze wzgórz znajduje się Rocca Manfrediana, a na innym charakterystyczna wieża zegarowa (Torre dell’Orologio). Po przejściu przez wioskę wsiadłem do samochodu i podjechałem do twierdzy górującej nad miejscowością.
![Brisighella - rocca](https://italjarek.pl/wp-content/uploads/2023/05/SM-Brisighella-Rocca-2K-1024x763.jpg)
Twierdza została zbudowana w 1310 roku na polecenie pana Faenzy Francesco Manfrediego. W 1500 roku twierdzę zdobył Cesare Borgia, a wkrótce potem – w 1503 roku – twierdza została zdobyta przez Wenecjan. Panowanie weneckie było bardzo krótkie i trwało tylko sześć lat, ale to w tym czasie twierdza została powiększona o imponującą okrągłą wieżę.
![Wieża zegarowa - Brisighella](https://italjarek.pl/wp-content/uploads/2023/05/SM-Brisighella-wieza_zegarowa-2K-761x1024.jpg)
Z drogi za twierdzą (i z samej twierdzy, do której nie wchodziłem) widać wieżę zegarową. Budowla ta pochodzi z przełomu XIII i XIV wieku . Kilkakrotnie uszkadzana i przebudowywana, wieża została całkowicie odbudowana w 1850 roku. Wtedy umieszczono na wieży zegar. Zegar posiada tylko jedną wskazówkę oraz tarczę, na której oznaczono tylko 6 godzin. Tego typu zegary budowano we Włoszech jeszcze w XIX wieku. Jedna wskazówka pozwalała z większej odległości określić, jaka jest godzina, a pory dnia raczej każdy się domyślał…
Droga osłów w Brisighelli
Najsłynniejszym zabytkiem w wiosce jest droga osłów – Via degli Asini, nazywana też Via del Borgo. Jest to ulica (uliczka), która znajduje się na wysokości pierwszego piętra budynków. Światło wpada na tę uliczkę przez charakterystyczne łukowe otwory.
![Via degli Asini](https://italjarek.pl/wp-content/uploads/2023/05/SM-Brisighella-Via_degli_Asini-2K-1024x768.jpg)
Jej początki sięgają XIV wieku kiedy była chodnikiem patrolowym w ramach bastionu obronnego chroniącym wieś. Kiedy ulica straciła funkcję obronną, pełniła rolę drogi, którą woźnice (birocciai) transportowali gips z niedalekich kamieniołomów nad wioską. Do transportu używano osłów stąd nazwa Via degli Asini.
Stajnie znajdowały się przed łukami, a mieszkańcy zamieszkiwali wyższe piętra. Wozy transportowe „birocce” umieszczano w komorach znajdujących się na poziomie placu. Dziś znajdują się tam sklepy, garaże lub magazyny.
Związki Brisighelli z 2 Korpusem Polskim
Od czerwca 1944 roku 2 Korpus Polski został skierowany na odcinek adriatycki frontu włoskiego, gdzie wykonywał samodzielne operacje bojowe, które doprowadziły w lipcu do wyzwolenia Loreto i Ankony, a następnie, na przełomie sierpnia i września do przełamania Linii Gotów na tym odcinku frontu.
W tym też okresie 2. Korpus Polski współpracował z Włoskim Korpusem Wyzwolenia (Corpo Italiano di Liberazione – CIL). Podporządkowana mu także była, aż do zakończenia działań wojennych we Włoszech, partyzancka Grupa Maiella (Brigata Maiella, Banda dei Patrioti della Maiella).
Grupa Maiella skupiała partyzantów z różnych części Abruzji. Twórcą i dowódcą jednostki był prawnik Ettore Troilo, a Domenico Troilo był jego zastępcą. Pomimo tego samego nazwiska nie łączyły ich więzy rodzinne.
Od czerwca 1944 roku Grupa Maiella działała w ramach 2 Korpusu Polskiego jako jednostka piechoty górskiej. Latem 1944 roku dowódcą Brygady „Maiella” został ppłk. dypl. Wilhelm Lewicki i sprawował tę funkcję do grudnia 1944 roku. Następnie dowództwo brygady „Maiella” objął major Józef Kopeć.
Brisighella została wyzwolona z rąk niemieckich przez brygadę „Maiella” 5 grudnia 1944 roku. Miało to więc miejsce pod formalnym polskim dowództwem oraz w ramach działań 2 Korpusu Polskiego. Czy ktoś o tym pamięta obchodząc kolejne rocznice wyzwolenia borgo?