Pisarz Gabriele D’Annunzio (1863-1938) ma swoją ulicę w niemal każdym włoskim mieście. Choć był przenikliwym lirykiem, jego powieść Triumf śmierci była bestsellerem, a Córka Joria odniosła wielki sukces w obszarze dramatu, to dzisiaj jego utwory popadły w zapomnienie. Sam D’Annunzio żyje jednak dzięki wspaniałej rezydencji Vittoriale degli Italiani, którą możemy oglądać w Gardone Riviera. A był nie tylko pisarzem, ale również żołnierzem, lotnikiem, patriotą, miłośnikiem płci pięknej i hedonistą…
![Vittoriale - autograf pisarza](https://italjarek.pl/wp-content/uploads/2019/06/Vittoriale02.jpg)
Burzliwe życie D’Annunzia
Właściciel Vittoriale degli Italiani – przepięknej willi otoczonej 9-hektarowym ogrodem – urodził się w Pescarze 12 marca 1863 roku. Kiedy byłem w Pescarze odwiedziłem niewielkie muzeum poświęcone pisarzowi.
![Pescara - muzeum D'Annunzia](https://italjarek.pl/wp-content/uploads/2019/06/DSC0296211.jpg)
![](https://italjarek.pl/wp-content/uploads/2019/06/DSC0295810.jpg)
![](https://italjarek.pl/wp-content/uploads/2019/06/DSC0295712.jpg)
Co do działalności pisarskiej Gabriele D’Annunzia, to wolę pozostawić ocenę jego twórczości specjalistom. Dla porządku napiszę, że był przedstawicielem prądu literackiego zwanego modernizmem, a Józef Gierowski, tak określa D’Annunzia w swojej Historii Włoch (Ossolineum, Wrocław 2003, s. 468):
Był on znakomitym pisarzem, który świetnie opanował stylistykę i umiał wykorzystywać bogactwo języka. Miał przy tym bogate poczucie dramatyczności i był przenikliwym lirykiem. (…) Początkowo D’Annunzio dał się poznać głównie jako poeta i powieściopisarz, dopiero w początkach XX w. jego sztuki zdobyły sobie deski teatrów włoskich.
Dla mnie Gabriele D’Annunzio kochał Włochy i to kochał ponad wszystko. Może dlatego niektórzy nazywają go nacjonalistą, a nawet faszystą…
Przyjrzyjmy się kilku epizodom z życia D’Annunzia. Kiedy wybuchła Wielka Wojna pisarz opowiadał się za przystąpieniem Włoch do wojny, aby odzyskać ziemie będące pod władaniem Austro-Węgier (Trydent, południowy Tyrol, Triest, Istria i Dalmacja).
Gdy Italia opowiedziała się po stronie Ententy (tajny układ sojuszniczy w Londynie z 26 kwietnia 1915 roku) i 20 maja wypowiedziała wojnę państwom centralnym, pisarz miał 52 lata. Zgłosił się na ochotnika do wojska, ale zwracano mu uwagę na jego wiek. Nie ustawał w naleganiach i walczył w piechocie, lotnictwie i marynarce – zawsze w zaprojektowanym przez siebie mundurze. Podczas jednego z lotów stracił oko…
![Vittoriale - samolot D'Annunzia. Vittoriale degli Italiani](https://italjarek.pl/wp-content/uploads/2019/06/Vittoriale13.jpg)
W trakcie konferencji wersalskiej Włochy uzyskały duże nabytki na wschodnim wybrzeżu Adriatyku, ale nie było wśród nich znaczącego portu Fiume. Warto pamiętać, że w 1918 roku Włosi stanowili ponad 60% ogółu mieszkańców Fiume, a dla wielu Włochów dawne weneckie miasta i posiadłości na terenie Dalmacji i w Azji Mniejszej były tym, co dla Polaków Kresy.
Wyprawa na Fiume
Gabriele D’Annunzio nie mógł się pogodzić z utratą Fiume i postanowił przystąpić do działania. W swoim liście tak pisał: Jutrzejszy świt będzie pięknym świtem.
![Vittoriale - Fiume albo śmierć](https://italjarek.pl/wp-content/uploads/2019/06/Vittoriale02-2.jpg)
Na czele około 300 ochotników wyruszył na Fiume, niosąc na sztandarach napisy „Fiume albo śmierć”. Wkroczył do miasta 12 września 1919 roku – francusko-brytyjski garnizon oddał władzę bez jednego wystrzału. D’Annunzio obwołał się dyktatorem (Il Commendante), proklamową tzw. Włoską Regencję Carnaro i napisał konstytucję dla swojego państewka. W rocznicę aneksji Fiume wypuszczono serię znaczków pocztowych z podobizną pisarza.
Jak każdy sen, również sen o Fiume nie trwał wiecznie. Wykonując postanowienia zawartego 12 listopada 1920 roku w Rapallo układu z Jugosławią, rząd włoski zmusił D’Annunzia do opuszczenia Fiume (wysłano flotę przeciw Regencji Carnaro i oddano kilka strzałów w kierunku siedziby regenta). W efekcie Fiume stało się wolnym miastem funkcjonujących na podobnych zasadach jak Gdańsk w okresie międzywojennym.
Zanim nazwiemy D’Annunzia faszystą i nacjonalistą, przypomnijmy sobie tzw. bunt Żeligowskiego z października 1920 roku. To dzięki niemu przyłączono Wilno do Polski.
Warto też pamiętać o tym, że początkowa bliskość ideowa Benito Mussoliniego i Gabriele D’Annunzia zakończyła się wraz z planowaniem sojuszu Włoch z III Rzeszą. D’Annunzio zawsze był przeciwnikiem porozumienia z Niemcami i widział w germańskich planach zgubę Italii (co nastąpiło w wyniku II wojny światowej).
Pomnik włoskich zwycięstw
Vittoriale degli Italiani w tłumaczeniu na polski oznacza „Pomnik włoskich zwycięstw”. Planująca i urządzając swoją rezydencję Gabriele D’Annunzio chciał jeszcze raz przekazać swoją miłość do Italii (i po troszę swoją własną). Przejdźmy się po terenie Vittoriale.
Pilo nel Piave
![Vittoriale - pomnik ku czci zwycięstwa nas Piave. Vittoriale degli Italiani](https://italjarek.pl/wp-content/uploads/2019/06/Vittoriale20.jpg)
Tuża za wejściem na teren willi widzimy pomnik upamiętniający zwycięstwo w bitwie nad Piavą (15.06-25.06.1918), w której Włosi pokonali wojska monarchii Austro-Węgier. Statua, której autorem jest Arrigo Minerbi, została podarowana pisarzowi przez Mediolan w 1935 roku.
Amfiteatr
![Vittoriale - amfiteatr](https://italjarek.pl/wp-content/uploads/2019/06/Vittoriale01.jpg)
Kontynuując zwiedzanie rezydencji, po prawej stronie zobaczymy amfiteatr nawiązujący wyglądem do teartru w Pompejach. Autorem projektu teatru był architekt Giancarlo Maroni wspomagany inspiracjami D’Annunzia. Prace budowlane rozpoczęto w 1931 roku, a zakończono już po śmierci w 1952 r. Widzowie zasiadający w amfiteatrze oprócz widowisk teatralnych i koncertów mogą podziwiać Isola del Garda (wyspę na jeziorze), zamek Manerba lub Monte Baldo.
Piazzetta Dalmata i Prioria
![Vittoriale - Priora](https://italjarek.pl/wp-content/uploads/2019/06/Vittoriale03.jpg)
Przed wejściem do willi Prioria (dom przeora – nazwa nadana przez poetę, który lubił być tytułowany Przeorem) możemy zatrzymać się na niewielkim placyku (Piazzetta Dalmata) i spojrzeć na front willi ozdobiony herbami miast (m. in. Trydent, Florencja i Triest). Herb nad balkonem przedstawiający charta został zaprojektowany przez samego D’Annunzia. Po lewej stronie widać cylindryczną rzeżbę wykonaną z kamienia z Istrii, ozdobioną brodatymi głowami. Symbolizują one osiem rodzajów wiatrów wiejących we Włoszech („róża wiatrów”).
![Vittoriale - wejście do Priorii](https://italjarek.pl/wp-content/uploads/2019/06/Vittoriale08.jpg)
Zwiedzanie willi Prioria jest możliwe tylko z przewodnikiem. Kupuje się bilet na oznaczoną godzinę. Przejście przez kilkanaście pomieszczeń zajmuje około pół godziny. Wewnątrz willi nie wolno fotografować w większości pokoi (można zabrać aparat i robić zdjęcia w miejscach wskazanych przez przewodnika). Przed wejściem na leży zostawić w przechowalni torby i plecaki.
![Vittoriale - wejście do pomieszczeń](https://italjarek.pl/wp-content/uploads/2019/06/Vittoriale09.jpg)
Wewnątrz willi panuje półmrok tak, jak za czasów pisarza, który po utracie jednego oka cierpiał na światłowstręt. Przechodzimy przez kolejne pokoje, w których żył, tworzył i przyjmował gości D’Annunzio. Wiele z nich jest wypełniona oryginalnym przedmiotami zbieranymi lub otrzymywanymi w darze przez pisarza. Do najczęściej wymienianych jest pozłacany żółw, który podobno umarł z przejedzenia. Można obejrzeć równierz kolekcję książek liczącą 30 tysięcy woluminów. Podobno D’Annunzio przeczytał je wszystkie.
![vittoriale - sala, w której wystawiono ciało D'Annunzio](https://italjarek.pl/wp-content/uploads/2019/06/P1040173-1024x784.jpg)
Ostatnim pomieszczeniem zwiedzanym z przewodnikiem jest sala w której wystawiono ciało pisarza po jego śmierci w 1938 roku.
![Gabriele D'Annunzio](https://italjarek.pl/wp-content/uploads/2019/06/Vittoriale11.jpg)
Druga część willi, którą zwiedzamy samodzielnie, zawiera pamiątki związane z wojenną działalnością pisarza – mundury, sztandary, dokumenty i obrazy.
Okręt wojenny „Puglia”
![Vittoriale - krążownik Puglia](https://italjarek.pl/wp-content/uploads/2019/06/Vittoriale18.jpg)
W ogrodzie Vittoriale można obejrzeć krążownik „Puglia”, podarowny pisarzowi przez admirała Thaona di Revel. Okręt został pocięty w porcie i na dwudziestu wagonach kolejowych przewieziony do Gardone, a następnie ponownie złożony. Dziób statku skierowny jest na wschód, w kierunku Adriatyku i tak bliskiego sercu pisarza – Fiume.
Park Vittoriale degli Italiani
W parku wokół willi Prioria możemy podziwiać szereg budowli, rzeźb i pięknych roślin. Znajdziemy w nim fontannę Delfina, cmantarzyk psów, Jezioro Łabędzie, doliny spokojnej (rozsądnej) i szalonej wody, Jeziorko Tańców, ogród owocowy i cytrusowy czy most żelaznych głów (to ten z pociskami)
![](https://italjarek.pl/wp-content/uploads/2019/06/Vittoriale01-2.jpg)
![Vittoriale park](https://italjarek.pl/wp-content/uploads/2019/06/Vittoriale16.jpg)
![Vittoriale park](https://italjarek.pl/wp-content/uploads/2019/06/Vittoriale14.jpg)
![](https://italjarek.pl/wp-content/uploads/2019/06/Vittoriale17.jpg)
Mauzoleum
![](https://italjarek.pl/wp-content/uploads/2019/06/Vittoriale06.jpg)
Nad parkiem i willą góruje Mauzoleum, w którym spoczywają D’Annunzio i jego wierni towarzysze, w tym architekt Giancarlo Moroni. Mauzoleum jest zbudowane na wzór rzymskich grobowców. Pisarz nigdy nie zobaczył efektu końcowego prac, ale to on wybrał najwyższe wzgórze, jako miejsce przyszłego spoczynku.
![Grobowiec Gabriele D'Annunzio](https://italjarek.pl/wp-content/uploads/2019/06/Vittoriale19.jpg)
Praktyczne informacje
W okresie letnim (od 31 marca do do 26 października) obowiązują następujące godziny otwarcia:
- Park – 9.00 – 20.00
- Muzea – 9.00 – 19.30
- Wizyta z przewodnikiem po willi – 9.00 – 19.00.
Ceny biletów (można kupić w kasie lub przez internet) normalny/ulgowy:
- Całość wraz ze zwiedzaniem Priorii z przewodnikiem: 16€/13€
- Park i muzea: 10€/ 8€ .