Pomnik Cezara, który przekroczył Rubikon powinien stać po środku głównego placu miasta. Tymczasem, kiedy odwiedziłem Rimini, byłem nieco zdziwiony, że statua Juliusza Cezara stoi przy sklepie w kącie Piazza Tre Martiri. Moje śledztwo wyjaśniło zawiłą historię pomnika, który wiąże się z losami dwóch dyktatorów.
Przekroczyć Rubikon…
„Przekroczyć Rubikon” oraz „kości zostały rzucone”, to dwa wyrażenia, które łaczą się z osobą Juliusza Cezara i wiążą się z jego obecnością w Rimini. A było to tak…
Pod koniec 50 r. przed Chr. spór między Pompejuszem i Cezarem o faktyczną władzę nad Rzymem narastał. Zwolennicy obu przywódców spierali się w Senacie. Na początku 49 r. przed Chr. Senat wezwał Cezara do rozpuszczenia swoich wojsk albo jego postępowanie zostanie uznane za zdradę stanu.
W tym czasie Cezar przebywał w Rawennie.Wieczorem 9 lub rankiem 10 stycznia Cezar dowiaduje się o środkach powziętych przez senat oraz o wypędzeniu trybunów ludowych. Nadchodzi czas działania – Cezar wysyła kilka kohort w kierunku granicy z Italią. Oddział zaufanych żołnierzy ma, nie zdradzając wrogich zamiarów, wkroczyć do Ariminum (dzisiejszego Rimini). Skąd ta konspiracja?
Srogie prawo
Według prawa republiki rzymskiej namiestnicy prowincji byli urzędnikami, którzy posiadali prawo do dowodzenia armią tylko na terenach swoich prowincji.
Do takich urzędników należał Juliusz Cezar, który był namiestnikiem Galii. Aby móc wkroczyć na ziemie Italii, Cezar powinien rozwiązać swoją armię albo groziła mu kara śmierci. Co więcej, żołnierze którzy byli wierni dowódcy łamiącemu prawo, także podlegali karze śmierci.
Granicę miądzy Galią Przedalpejską i Italią stanowiła rzeka Rubikon.
Alea Iacta Est!
Kiedy żołnierze Cezara zbliżali się do Ariminum, on sam przez całe popołudnie udaje, że jest w beztroskim nastroju – ogląda walki gladiatorów, potem siada do uczty. W połowie biesiady oświadcza, że jest niedysponowany i musi na kilka chwil opuścić innych gości. Wychodzi z domu, wsiada do skromnego wozu zaprzężonego w muły i rusza, by dołączyć do swoich żołnierzy. Woźnica gubi drogę, bładzą całą noc. Cezar rusza więc pieszo, a nad ranem dociera do Rubikonu, który stanowi granicę prowincji. Podobno nad rzeką opadają Cezara wątpliwości.
Wreszcie Cezar wypowiada decydujące słowa:
Idźmy tam, dokąd wzywają nas znaki wieszcze bogów oraz niesprawiedliwość wrogów. Kości są rzucone!
i przekracza Rubikon! Było to 12 stycznia 49 roku przed Chr. o świcie.
Kości są rzucone – Alea Iacta Est!
Dyktator dyktatorowi
Na pamiątkę przekroczenia Rubikonu i wkroczenia Cezara do Italii, ustawiono w Rimini pomnik. Cezar jest przedstawiony jako imperator, ubrany w lorykę (kirys) i paludamentum (krótki płaszcz wojskowy). Statua, która stoi na uboczu Piazza Tre Martiri, jest jednak tylko kopią pierwotnego pomnika.
Oryginalna statua została podarowana miastu Rimini przez Benito Mussoliniego w 1933 roku i początkowo została umieszczona u podstawy wieży zegarowej (Torre dell’Orologio).
10 września 1933 roku cała prasa krajowa donosi o wielkim wydarzeniu w Rimini. Nagłówki na pierwszej stronie w La Stampa i Corriere della Sera brzmią: „Z woli Duce, po 2000 latach Cezar wraca do Rimini”.
Corrado Alvaro pisze o tym w prasie:
Trzydzieści tysięcy ludzi zebrało się na placu, jak na rozległej sali obrad gminy, zdominowanej przez białą dzwonnicę, w której środkowym łuku umieszczono pomnik Cezara. Wartę honorową powierzono żołnierzom baterii Artylerii Polowej i batalionowi szturmowemu 82. Legionu Milicji pod dowództwem seniore Belli. Na dużym placu znajdowały się jednostki Młodych Faszystów, którzy wystawili Balillę Legionu Platania. Dookoła było mnóstwo czarnych koszul i mieszkańców Rimini. Wspaniałe transparenty z imieniem Duce pokrywały fasady domów i pałaców. Na masztach ozdobionych wieńcami laurowymi umieszczono insygnia Rimini.
Corriere della Sera 11 września 1933
Tułaczka pomnika
Ponieważ ustawienie pomnika łączono z faszyzmem, to pod koniec wojny (lub tuż po jej zakońceniu) został usunięty i przetransportowany przez straż pożarną do szopy przy wodociągach.
W 1951 roku został znaleziony i chociaż zdecydowano się go umieścić w pobliżu Łuku Augusta, został w tajemniczy sposób zabrany i zakopany na brzegu Marecchii. W 1953 roku pomnik został odnaleziony przez artylerzystów i umieszczony przez nich tam, gdzie nadal znajduje się do dziś – w koszarach Juliusza Cezara.
W 1996 roku dzięki ofiarności Rotary Club of Rimini i Cassa Rurale San Gaudenzo wykonano kopię pomnika Cezara i ustawiono ją w kącie Piazza Tre Martiri.
Od tego czasu turyści mogą fotografować Juliusza Cezara pilnującego rowerów, pobliskiego bankomatu i kiosku. A rada miejska Rimini negocjuje z wojskiem zwrot oryginału…