Pinacoteca Ambrosiana niesłusznie pozostaje w cieniu galerii Brera, która uchodzi za najwspanialszy zbiór obrazów w Mediolanie. Z pewnością Brera jest większa i posiada w swoich zbiorach wiele arcydzieł, ale galeria Ambriosiana może się poszczycić obrazem pędzla Leonarda. Można w niej też zobaczyć dzieła nawiązujące do okresu Bożego Narodzenia.
Biblioteka Ambrozjańska, której częścią jest Pinacoteca Ambrosiana, mieści się w Mediolanie przy Piazza Pio XI, 2. Została założona przez ks. kardynała Fryderyka Boromeusza. Początkowo miała miała gromadzić rzadkie książki i manuskrypty.
Gdzie jest św. Józef?
Kiedy odwiedziłem Bibliotekę Ambrozjańską we wrześniu 2022 roku, to zwróciła moją uwagę Madonna karmiąca Dzieciątko przy fontannie, którą namalował stosunkowo mało znany artysta Bernaert van Orley.
Warto poznać symbolikę tego obrazu, który powstał prawdopodobnie około 1516 roku. Malarz przedstawia Madonnę karmiącą Dzieciątko obok fontanny, na tle ogrodu. W historii sztuki ogród i fontanna są nawiązaniem do Pieśni nad Pieśniami – „Ogrodem zamkniętym jesteś, siostro ma, oblubienico, ogrodem zamkniętym, źródłem zapieczętowanym” (PnP 4, 12) – i symbolizują płodne dziewictwo Maryi. Schody za Maryją wskazują, że dla wierzącego Dziewica jest wybranym środkiem, który prowadzi do nieba.
Czy na obrazie jest św. Józef? Trudno go dostrzec, ale jest. W tle po prawej stronie (częściowo przysłonięta fontanną) znajduje się postać Józefa, wskazująca ręką na Maryję.
Adoracja Dzieciątka i Apollo
Jednym z najpopularniejszych motywów malarstwa religijnego jest adoracja Dzieciątka. Pierwsza adoracja, jaką przedstawiam jest autorstwa Bartolomeo Suardi detto il Bramantino.
W grupie wiernych po lewej stronie stoi osoba – jedyną, z wyjątkiem aniołów – która nie patrzy prosto na Dzieciątko, ale raczej na kobietę na pierwszym planie po prawej. Wiele wskazuje, że jest to Apollo, którego identyfikuje wieniec laurowy i długa, charakterystyczna pochodnia.
Ten Apollo, teraz stary i brzydki, opiera się na zgaszonej pochodni pod martwą gałęzią, która symbolizuje koniec pogaństwa. Stojąca po prawej wieszczka Sybilla wyraźnie patrzy na Dzieciątko.
Łatwo przeoczyć niewielkie tondo o średnicy 90 cm, które powstało w warsztacie Domenica Ghirlandaio i przedstawia Boże Narodzenie.
Kolejny lombardzki artysta, jaki nam się przedstawia, to Martino Piazza (ur. 1475-1480, zm. 1523). Malarz przedstawia nam scenę z walącej się szopy, a w tle widać jakieś lombardzkie miasto oraz piękny górski krajobraz.
Kolejny obraz to Boże Narodzenie (lub Żłóbek), który namalował Federico Barocci.
Obraz ten należał do ulubionych kardynała Boromeusza. Światło bijące od Dzieciątka rozświetla szatę Maryi i odbija się w oczach wołu i osła. Św. Józef uchyla drzwi pasterzom, którzy nieśmiało spoglądają na nieziemski blask.
Pinacoteca Ambrosiana – jest i Tycjan
Jeśli poszukujesz obrazu Tiziano Vecellio, związanego z tematyką bożonarodzeniową, to znajdziesz w galerii Pokłon Trzech Króli (Adorazione dei Magi).
Na pierwszym planie znajduje się piesek, który przez długi czas był zamalowany, bo uznano go za lement niepasujący do powagi sceny. Federico Borromeo, założyciel Ambrozjany, nie był zadowolony z tego „poprawiania” Tycjana. Przy okazji ostatnich prac konserwatorskich zwierzę zostało odzyskane i można je znowu oglądać.