Do Bolzano dotarłem 2 września 2025 roku, w drodze z Pietralba. Wiele osób kojarzy to miasto głównie z Ötzim – słynnym człowiekiem lodu z epoki miedzi, którego można zobaczyć w tamtejszym muzeum archeologicznym. Bolzano ma też zupełnie inne oblicze – to jedno z najciekawszych miejsc we Włoszech, jeśli interesujesz się architekturą XX wieku.
Tym razem nie przyszedłem tu oglądać starówki ani muzeów, tylko przykłady włoskiego racjonalizmu – nurtu, który rozwinął się w latach 20. i 30. XX wieku, za czasów Mussoliniego. Swoją wizytę zacząłem od Monumento alla Vittoria, czyli Pomnika Zwycięstwa.
Pomnik Zwycięstwa – symbol epoki i miejsce refleksji
Monumento alla Vittoria w Bolzano to monumentalna, budowla wzniesiona z białego marmuru w 1928 roku, w miejscu dawnego austriackiego pomnika upamiętniającego poległych w I wojnie światowej. Jej celem było symboliczne podkreślenie włoskiego zwycięstwa i „italianizacji” Południowego Tyrolu, który po I wojnie światowej znalazł się w granicach Włoch.
Dla mieszkańców niemieckojęzycznych był to przez długie lata symbol opresji, dla Włochów – narodowej dumy. Dziś budowla jest otwarta jako miejsce pamięci i dialogu.
Z zewnątrz Monumento alla Vittoria robi ogromne wrażenie – masywny portyk z potężnymi kolumnami i monumentalna symbolika od razu przenoszą w czasy, gdy architektura miała być manifestem politycznym.
Wnętrze, połączone dziś z ekspozycją historyczną, zaskakuje prostotą i chłodem kamienia, które tworzą idealne tło dla treści wystawy.
Wystawa „BZ ’18–’45”
Wejście do środka prowadzi na wystawę stałą zatytułowaną „BZ ’18–’45. Jeden pomnik, jedno miasto, dwie dyktatury”.
Wystawa opowiada o dramatycznej historii Bolzano i Południowego Tyrolu w latach 1918–1945. W nowoczesnej, multimedialnej formie przedstawiono losy regionu od końca monarchii habsburskiej, przez czasy faszyzmu, aż po okupację niemiecką i koniec wojny.
Na ekspozycji zobaczyć można liczne fotografie, dokumenty i projekcje wideo. Ciekawie rozwiązano też wątki architektoniczne: pokazano, jak w latach 30. Bolzano stało się „laboratorium” włoskiego racjonalizmu, a urbanistyka miasta zaczęła służyć ideologii.
Dzieło wybitnych artystów
Pomnik Zwycięstwa w Bolzano został zaprojektowany przez Marcello Piacentiniego, który był jednym z czołowych architektów włoskich w pierwszej połowie XX wieku.
W realizację dekoracji artystycznych monumentu zaangażowani byli liczni rzeźbiarze i dekoratorzy. Oto niektórzy z nich oraz ich wkład:
Libero Andreotti (1875–1933), rzeźbiarz. W okresie powstania Chrystusa Zmartwychwstałego Andreotti coraz bardziej zbliżał się do monumentalnego klasycyzmu.
Guido Cadorin (1892–1976), malarz związany ze sztuką secesyjną, brał udział w dekoracji wnętrz pomnika. Jego prace obejmują m.in. freski w krypcie Monumento alla Vittoria. W 1924 roku namalował kilka pomieszczeń Vittoriale degli Italiani dla poety Gabriele d’Annunzia.
Pietro Canonica (1869–1959), rzeźbiarz. Dla monumentu wykonał trzy medaliony umieszczone w frontonie po stronie zachodniej.
Giovanni Prini (1877–1958), rzeźbiarz. Wyrzeźbił osiem głów żołnierzy w hełmach, a także głowy zwierząt na kolumnach.
Informacje praktyczne
Pomnik stoi na Piazza della Vittoria (Siegesplatz) w Bolzano.
Wystawa jest otwarta od wtorku do niedzieli w godzinach od 10.00 do 18.00.
Spod Pomnika Zwycięstwa udałem się zobaczyć kolejną budowlę z czasów racjonalizmu – Palazzo degli Uffici Finanziari, le o tym napiszę w osobnym artykule.
Jedziesz do Rzymu lub Neapolu? A może wybierasz się specjalnie na Monte Cassino?
Weź ze sobą przewodnik Monte Cassino i okolice. Szlakiem 2 Korpusu Polskiego
