Kiedy odwiedziłem Mantuę i zakupiłem Mantova Card okazało się, że karta uprawnia też do zwiedzania zabytków Sabbionety. Czekała mnie więc wizyta w „mieście idealnym” ukształtowanym przez Vespasiano Gonzagę zgodnie ze wskazówkami renesansowych traktatów o architekturze. Wybrałem się więc do miasta położonego nieco ponad 30 kilometrów od Mantui.

Miasto idealne i jego założyciel

Zacznijmy od tego, czym jest albo czym miało być miasto idealne. Miasto idealne to założenie (lub utopia) z dziedziny urbanistyki i architektury, zakładające planowanie miasta podporządkowane czynnikom gospodarczym, społecznym, politycznym, kulturowym lub estetycznym. Renesansowe miasta idealne planowano na planie symetrycznym, wykorzystującym idealny kształt koła lub nawiązującym np. do płatka śniegu. Tworzone budynki mają klasyczne elementy – arkady oraz kolumnady, a dodatkowe wytyczne zakładają:

• budowę na dwóch niezależnych od siebie poziomach, gdzie poziom niższy służy do obsługi codziennych aktywności i działalności, a poziom wyższy służy szlachcie i mieszczaństwu, aby bez przeszkód mogli poruszać się po mieście,
• szerokość ulic powinna stanowić co najmniej połowę wysokości przyległych budynków, aby zapewnić dostęp światła do pomieszczeń,
• piękno powinno harmonizować z funkcjonalnością, a czasem ją symbolizować.

Dzisiejszy wygląd Sabbionety to zasługa księcia-kondotiera Vespasiano Gonzagi, urodzonego w 1531 roku w Fondi, a zmarłego i pochowanego w Sabbionecie w 1591 roku.

Vespasiano stracił ojca w wieku jednego roku i był wychowywany przez ciotkę Giulię Gonzaga Colonna. Kiedy miał kilkanaście lat został wysłany na hiszpański dwór Karola V, gdzie przebywał przez pięć lat jako paź Filipa II. Po powrocie z Hiszpanii w 1556 roku został właścicielem Sabbionety i rozpoczął projektowanie idealnego miasta. Jego wizja łączyła funkcje militarne miasta (mury obronne) z nową siecią ulic, planami budynków prywatnych i użyteczności publicznej. Ważną rolę w projektowaniu miasta miała wiedza Vespasiano w obszarach filozofii, etyki i wartości duchowych. Dziś możemy podziwiać realizację wizji miasta idealnego i pozostałe z niej nietuzinkowe budowle.

Palazzo Giardino

Palazzo Giardino został zaprojektowany przez księcia i używany jako letnia rezydencja służąca przyjemnościom i odpoczynkowi.

Galleria degli Antichi

Bardzo ciekawą budowlą jest dwupoziomowa Galleria degli Antichi połączona z Palazzo Giardino. Ma ona 97 metrów długości i sześć metrów szerokości.

Na piętrze budynku znajduje się długie pomieszczenie udekorowane freskami, w którym kiedyś znajdowała się kolekcja antyków zgromadzonych przez Vespasiano. Na krótszej ścianie można zobaczyć przepiękny fresk wydłużający galerię przy pomocy wymalowanych w odpowiedniej perspektywie kolumn.

Palazzo Ducale

Palazzo Ducale był politycznym i administracyjnym centrum miasta. W tym pałacu książę przyjmował dostojnych gości i zwyczajnych mieszkańców miasta. Obecnie w palazzo znajduje się muzeum, w którym możemy m. in. zobaczyć drewniane rzeźby jeźdźców z 1586 roku, które stanowią pozostałości”Cavalcaty” (kawalkady).

Teatro all’Antica

Prawdziwym skarbem Sabbionety jest „Teatro all’Antica” zaprojektowany przez ucznia Palladia Vincenza Scamozzi’ego. Teatr był budowany w latach 1588-1590, a jego inauguracja miała miejsce w czasie karnawału w 1590 roku. Przepiękna loggia wewnątrz teatru jest ozdobiona rzeźbami bogów olimpijskich. Teatr posiada trzy wejścia – jedno przeznaczone dla artystów, jedno dla publiczności i jedno dla księcia i jego rodziny.

Co ciekawe teatr z Sabbionety (i mury miejskie) „zagrał” w 2 sezonie serialu „Medyceusze – Władcy Florencji”.

Chiesa Madonna dell’Incoronata

Budowlą, jaka zrobiła na mnie największe wrażenie, jest oktagonalny kościół „Santa Maria Incoronata” wzniesiony w latach 1586-1588 w miejscu wcześniejszego kościoła San Nicola.

Statua z brązu przedstawiająca Vespasiana została wykonana przez rzeźbiarza Leone Leoni’ego z Arezzo.

W 1988 roku podczas prac konserwatorskich posadzki w pobliżu monumentu znaleziono szkielety Vespasiana Gonzagi i jego krewnych. Przy okazjo dokonano zaskakującego odkrycia. Przy szkielecie księcia znajdował się order Złotego Runa, jaki Vespasiano otrzymał w 1585 roku od króla Hiszpanii Filipa II.

W ołtarzu głównym znajduje się figura Matki Bożej Bolesnej.

Oto Ten przeznaczony jest na upadek… A Twoją duszę miecz przeniknie, aby na jaw wyszły zamysły serc wielu (Łk 2, 34a. 35).

Tymi słowami prorok Symeon zapowiedział Maryi, podczas ofiarowania Jezusa w świątyni, cierpienie. A symbolem tego cierpienia jest siedem mieczy przeszywających serce (duszę) Maryi.

Kiedy podszedłem bliżej do firgury Madonny, to zobaczyłem ukryty symbol jednej z boleści – Ukrzyżowania i śmierci Jezusa – krzyże na Golgocie.

Na tym kończy się mój spacer po Sabbionecie – idealnym mieście umieszczonym na liście światowego dziedzictwa UNESCO. Warto odwiedzić to miasto, tak spokojne w porównaniu z zatłoczoną Mantuą.

PRZYDATNE INFORMACJE

Jeśli szukasz informacji turystycznej i punktu sprzedaży biletów wstępu do zabytków Sabbionety, to udaj się na Piazza d’Armi 1 – do Palazzo Giardini.

Mantova Sabbioneta Card