Wizyta w regionie Emilia Romania stała się dla mnie okazją do poszukiwania śladów 2 Korpusu Polskiego. Pasmo Apeninu Emiliańskiego było rejonem walk 2 Korpusu jesienią 1944 roku. Ciężkie walki trwały od 14 października do 17 grudnia 1944 roku, kiedy to oddziały 3 Dywizji Strzelców Karpackich doszły do rzeki Senio, przyczyniając się do zdobycia Faenzy, zajętej przez jednostki nowozelandzkie. Konieczność wypoczynku i uzupełnienia strat (straty Polaków: 269 zabitych i 1122 rannych) oraz warunki pogodowe wymusiły na aliantach wstrzymanie działań zaczepnych i przejście do obrony.

Wiedząc, że działania wojenne zamarły pod koniec grudnia, postanowiłem przeprowadzić małe śledztwo – gdzie spędził sylwestra 1944 r. dowódca 2 Korpusu Polskiego – generał Władysław Anders?

Generał Anders w Castrocaro Terme

Na początek sięgnąłem do wspomnień generała Andersa z lat 1939-1946, wydanych pod tytułem „Bez ostatniego rozdziału” (Wydawnictwo Nasza Przyszłość, Bydgoszcz 1989). Odnalazłem tam jedno zdanie, które naprowadziło mnie na trop (s. 301).:

Nowy rok 1945 witaliśmy w Castrocaro jak zawsze w serdecznym, koleżeńskim nastroju w gronie naszych gości z armii sprzymierzonych. 

Znałem już miejscowość, teraz należało poszukać konkretnego miejsca.

Niestety, przeglądanie posiadanych przeze mnie książek dotyczących 2 Korpusu Polskiego oraz Internetu, nie przyniosło oczekiwanych efektów. Dowiedziałem się wprawdzie, gdzie spędził święta Bożego Narodzenia 1944 roku  ks. biskup Józef Gawlina – biskup polowy Wojska Polskiego, ale nie tego szukałem.

Jeśli nie znalazłem „twardych dowodów”, to postanowiłem skupić się na poszlakach. Wybrałem się do Castrocaro Terme z wizytą i szukałem okazałego budynku, w jakim mogłoby się zatrzymać dowództwo 2 Korpusu i gdzie generał Anders mógłby podejmować „gości z armii sprzymierzonych”. Mój wybór padł na Grand Hotel (zdjęcie główne). Czy dobrze wybrałem?

Gdzie nie spotkali się generał Anders i marszałek Kesselring?

Może uśmiechnęło się do mnie szczęście? Na stronie internetowej www.dellannaeditore.it znalazłem wpis dotyczący znanych osobistości przebywających w Grand Hotel Terme.

Wśród wymienionych można odnaleźć zarówno Naczelnego Dowódcę Alianckich Ekspedycyjnych Sił Zbrojnych w Europie generała Eisenhowera, dowódcę 2 Korpusu Polskiego generała Władysława Andersa, jak i dowódcę wojsk niemieckich na froncie śródziemnomorskim, marszałka Alberta Kesselringa (w 1947 skazany przez brytyjski trybunał wojskowy w Rzymie na karę śmierci za zbrodnie wojenne; karę zamieniono na dożywocie, zwolniony w 1952). Choć Anders i Kesselring mieszkali w jednym hotelu w Castrocaro, ale spotykali się jedynie na polach bitewnych Italii.

Perła włoskiego racjonalizmu i art deco

Kiedy wszedłem do hotelu, czułem, że to jest to miejsce.

Wspaniała architektura włoskiego racjonalizmu w połączeniu z wnętrzami i wyposażeniem w stylu art deco przekonały mnie, że to właśnie tutaj generał Anders witał 1945 rok.

Ponieważ na ścianach pokojów wypoczynkowych udostępnionych do zwiedzania znajdowały się zdjęcia osób, jakie odwiedziły hotel, udałem się do recepcji z pytaniem o pobyt generała Andersa. Miła recepcjonistka nic nie wiedziała o naszym generale, ale połączyła mnie z dyrektorem hotelu. Niestety, szczęście mnie opuściło. Kiedy zapytałem o zdjęcia z przełomu 1944 i 1945 roku, usłyszałem, że takie zdjęcia się nie zachowały.

Cóż mi pozostało? Rzuciłem okiem na jeden z pokoi wypoczynkowych i wyobraziłem sobie generała Władysława Andersa siedzącego na wygodnym fotelu, rozmyślającego o kończącej się wojnie i losach zdradzonej przez aliantów Polski.

A co z Nowym Rokiem?

O ile 31.12.1944 roku może stanowić zagadkę, to łatwiej można stwierdzić, gdzie generał Anders spędził Nowy Rok A.D. 1945. Na pewno był tego dnia w Predappio. Wspomina o tym m. in. Wiktor Szołtysek:

Predappio 01.01.1945 r.

Msza św. noworoczna odbyła się dla żołnierzy w kościele w Predappio. Kościół był wypełniony po brzegi żołnierzami wszystkich szarż. Brał nawet w niej udział gen. Anders i dwóch innych nieznanych mi generałów.

W. Szołtysek (oprac. J. Szołtysek), Po obu stronach frontu. Dziennik śląskiego żołnierza 1943-1947, AA Print – Mikołów 2019.

Polskie marzenie

Kiedy przeglądałem ofertę hotelu i natknąłem się w niej na pokój Mussoliniego (Suite Mussolini), zamarzyłem sobie, że polska ambasada we Włoszech przekaże dyrekcji hotelu kilka zdjęć generała Andersa, aby upamiętnić jego pobyt w hotelu, a może nawet jeden z pokoi zostanie nazwany na cześć generała – Suite Anders.