Orvieto to miejsce, które odwiedziłem podczas mojego pobytu w regionie Bolseny we wrześniu 2024 roku. Już wcześniej opisałem, jak dostałem się do tego urokliwego miasta położonego na wulkanicznej skale – wygodną kolejką Funicolare di Orvieto, która w zaledwie dwie minuty pokonuje różnicę wysokości 157 metrów. W czasie przechadzki przez Orvieto zauważyłem tablice szlaku poświęconego Zbigniewowi Herbertowi, jednemu z najwybitniejszych polskich poetów XX wieku.
Herbert i jego włoskie fascynacje
Zanim opiszę konkretne miejsca związane z Herbertem w Orvieto, warto przypomnieć, że autor „Pana Cogito” odbył swoją słynną podróż po Włoszech latem 1959 roku. Owocem tej wyprawy był zbiór esejów Barbarzyńca w ogrodzie, wydany w 1962 roku, w którym znalazł się również tekst zatytułowany „Il Duomo”, poświęcony właśnie katedrze w Orvieto.
Czytając Herberta przed wyjazdem do Włoch, zapamiętałem jego charakterystyczny sposób opisywania architektury – niezwykle malarski, pełen poetyckich porównań, ale jednocześnie precyzyjny w analizie detali. Fascynowało mnie, jak pisał o katedrze w Orvieto: „Katedra stoi (jeśli ten nieruchomy czasownik jest odpowiedni dla czegoś, co rozdziera przestrzeń i przyprawia o zawrót głowy) na obszernym placu, a otaczające kilkupiętrowe budynki po chwili gasną i przestaje się je dostrzegać”.
Projekt „Ścieżkami Pana Herberta”
Podczas mojej wizyty w Orvieto zauważyłem tablice wykonane w ramach projektu upamiętniającego setną rocznicę urodzin Zbigniewa Herberta. Inicjatywa zatytułowana „Ścieżkami Pana Herberta” (lub też „Tu byłem szczęśliwy”) została zrealizowana przez Instytut Adama Mickiewicza we współpracy z Instytutem Polskim w Rzymie, Fundacją im. Zbigniewa Herberta oraz włoskimi władzami lokalnymi.
W ramach projektu w Orvieto (podobnie jak w Sienie, którą Herbert również opisał) ustawiono specjalne instalacje – tablice informacyjne w miejscach, które poeta odwiedził i uwzględnił w swoich esejach. Każda tablica zawierała notkę biograficzną o Herbercie oraz fragmenty jego tekstów w języku włoskim i angielskim. Dzięki kodom QR można było również odsłuchać dłuższe fragmenty jego esejów.
Stacje szlaku herbertowskiego w Orvieto
Szlak śladami Herberta w Orvieto objął cztery punkty, w których umieszczono wspomniane tablice:
1. Stacja kolejowa
Pierwszą tablicę ustawiono na stacji kolejowej, tuż przy wyjściu z dolnej stacji kolejki. To symboliczne miejsce rozpoczęcia podróży – zarówno dla Herberta w 1959 roku, jak i dla mnie oraz innych współczesnych podróżników. Herbert zapewne przyjechał do Orvieto pociągiem, podobnie jak wielu odwiedzających to miasto obecnie.
2. Piazza Gualterio
Kolejny punkt na szlaku znajdował się na niewielkim placu w centrum miasta, w pobliżu Palazzo Gualterio oraz Torre del Moro.
3. Via del Duomo
Trzecia tablica została umieszczona na Via del Duomo – ulicy prowadzącej do najważniejszego zabytku miasta. To właśnie tą trasą szedł Herbert, stopniowo zbliżając się do monumentalnej katedry, która stała się główną bohaterką jego eseju.
4. Piazza Duomo
Kulminacyjny punkt szlaku znajdował się na Piazza Duomo – na placu przed katedrą, gdzie zainstalowano czwartą – ostatnią tablicę (to ta na zdjęciu powyżej). To tutaj Herbert sugestywnie opisał swoje spotkanie z katedrą: „Pierwsze wrażenie nie różni się od ostatniego i dominuje uczucie niemożności oswojenia się z tą architekturą”.
Projekt „Ścieżkami Pana Herberta” był planowany do 1 listopada 2024 roku, więc jeśli odwiedzasz Orvieto po tej dacie, tablice mogą już nie być dostępne. Jednak nawet bez nich, mając w ręku „Barbarzyńcę w ogrodzie”, możesz odbyć własną podróż śladami wielkiego polskiego poety.