Bazylika San Vitale (św. Witalisa) jest jednym z najbardziej znanych zabytków Rawenny i znajduje się na liście światowego dziedzictwa UNESCO wraz z innymi budowlami określonymi wspólnie jako „Wczesnochrześcijańskie zabytki Rawenny”.
Byłem w tej bazylice trzy razy, ale dopiero po lekturze książki Judith Herrin „Rawenna” odkryłem, że na wśród przedstawień na mozaikach pokrywających ściany i sklepienie kościoła znajduje się wizerunek Trzech Króli.
Basilica di San Vitale – arcydzieło sztuki wczesnochrześcijańskiej i bizantyjskiej
Budowa bazyliki rozpoczęła się w 532 r. za czasów biskupa Ecclesio, a została zakończona w 547 r. przez jego następcę arcybiskupa Maksymiana. Kościół jest zbudowany na planie ośmiokąta i jest zwieńczony ośmiokątną kopułą.
Kiedy wszedłem do środka, to odniosłem wrażenie, że w bazylice jest ciemno i pusto. Dopiero po chwili wzrok przyzwyczaił się do naturalnego światła i zacząłem podziwiać otaczające kunsztowne mozaiki.
Centralny punkt dekoracji bazyliki znajduje się w prezbiterium. Mozaika wykonana w absydzie przedstawia Chrystusa Pantokratora siedzący na niebieskim globie, między dwoma archaniołami. W lewej ręce Chrystus trzyma zwój opatrzony siedmioma pieczęciami, a prawą ręką podaje koronę św. Witalisowi. Po prawej stronie widoczny jest biskup Ecclesio z modelem kościoła San Vitale.
Justynian i Teodora
Bizantyński wódz Belizariusz odbił Rawennę z rąk Gotów w 541 roku. Dzięki temu jedna z dawnych stolic cesarstwa rzymskiego znalazła się pod władzą rzymskiego cesarza Justyniana, który rządził Bizancjum z Konstantynopola.
Bazylika San Vitale słynie z mozaik, które przedstawiają świtę cesarza Justyniana i jego żony Teodory. Postacie są przedstawione frontalnie, zgodnie ze sztywną hierarchią dworską – w centrum cesarz, obok dostojnicy dworscy i straż cesarska. W orszaku Justyniana, który niesie złotą patenę, widać arcybiskupa Maksymiana, który nadzorował dokończenie budowy kościoła. Miało to miejsce po mianowaniu go pierwszym arcybiskupem Rawenny. Biskupowi towarzyszą dwaj diakoni – jeden trzyma w ręku księgę Ewangelii, a drugi kadzielnicę.
Cesarzowa Teodora i Trzej Królowie
Na mozaice przedstawiającej orszak Teodory (zdjęcie w nagłówku artykułu) cesarzowa trzyma w rękach złoty kielich wysadzany klejnotami. Cesarzowej towarzyszy dwóch dostojników oraz grupa dam dworu. Po lewej stronie świty Teodory znajduje się fontanna na korynckiej kolumnie, symbol chrześcijańskiego zbawienia przez chrzest.
Zarówno cesarz (basileus) Justynian, jak i basilissa Teodora niosą dary Chrystusowi (para cesarska często fundowała naczynia liturgiczne kościołom). Składają dary, podobnie jak Trzej Królowie, którzy przynieśli złoto, kadzidło i mirrę Dzieciątku Jezus. To porównanie jest podkreślone przez złoty haft na płaszczu noszonym przez cesarzową. Haft ten przedstawia Trzech Króli niosących dary.
