Z opactwa Fossanova pojechałem do miejscowości Sabaudia, którą od opactwa dzieli zaledwie 25 km drogi, ale prawie osiem wieków historii. Sabaudia jest drugim Littorii miastem założonym przez władze faszystowskie po osuszeniu Bagien Pontyjskich (Agro Pontino) w latach 30. XX wieku.
Wielki kryzys i wielkie przedsięwzięcie
Bagna Pontyjskie zajmowały znaczny obszar w odległości około 80 km na południe od stolicy Włoch. Podmokłe tereny stanowiły wylęgarnię komarów, a te z kolei były roznosicielami malarii. Jedna z epidemii malarii przyczyniła się do upadku miasteczka Ninfa.
Już w połowie lat 20. ubiegłego stulecia władze w Rzymie rozpoczęły prace zmierzające do osuszenia bagien. Po wybuchu wielkiego kryzysu w 1929 roku prace jeszcze bardziej przyspieszyły, bo rządzący faszyści chcieli dać zatrudnienie rodakom, organizując roboty publiczne.
Patronat nad pracami objął Narodowy Związek Kombatantów, który uzupełnił pieniądze publiczne swoimi środkami. Dodatkowo związek zrzeszał bardzo wielu członków i namawiał ich do zaangażowania w prace przy osuszaniu bagien. W podzięce Mussolini zagwarantował, że każdy osadnik, który zamieszka na terenach Agro Pontino po osuszeniu bagien, otrzyma po 10 latach przydzieloną działkę na własność. Co ciekawe, w Sabaudii osiedliło się najwięcej mieszkańców z regionów Veneto i Friuli.
21 kwietnia 1933 roku Opera Nazionale Combattenti (ONC) ogłosił konkurs na plan urbanistyczny miasta. Konkurs ten wygrała grupa architektów pod kierownictwem Luigiego Piccinato.
Kamień węgielny pod budowę miasta został wmurowany 5 sierpnia 1933 r., a uroczystość inaugurująca powstanie nowego miasta miała miejsce 15 kwietnia 1934 r. Przewodniczył jej premier Włoch w obecności około 20 tysięcy ludzi.
Sabaudia i jej patronka
Miasto zostało nazwane na cześć rodziny królewskiej, a patronką miasta została Santissima Annunziata, patronka dynastii sabaudzkiej.
Kościół Santissima Annunziata jest dziełem architekta Gino Cancellottiego. Kościół i stojące nieopodal baptysterium pochodzą z 1935 roku.
Warto przyjrzeć się mozaice wykonanej nad wejściem do kościoła.
Autorem przepięknej mozaiki, przedstawiającej scenę Zwiastowania, jest Ferruccio Ferrazzi (1891-1978). Ferrazzi podejmuje temat, łącząc epizod ewangeliczny ze scenami czysto świeckimi.
Widzimy potężną sylwetkę archanioła Gabriela i wpatrującą się w niebo Maryję. W tle widzimy osuszone już Bagna Pontyjskie i powstałą groblę, która prowadzi nasz wzrok w kierunku wzgórz przylądka Circeo.
Przed groblą artysta przedstawił nowe miasto – Sabaudię – oraz duce, który zbiera pierwsze plony w okolicach miasta. Nieco niżej przedstawiony został nadzwyczajny komisarz ONC, Valentino Orsolini Cencelli (postać z wąsem).
Mozaika ma 14,4 m wysokości i 3,8 m szerokości, co daje łączną powierzchnię około 55 m kw. Szkliwione płytki do mozaiki wykonała firma Salviati z Wenecji. Wykonanie mozaiki trwało dwa miesiące, a dzieło odsłonięto uroczyścia 14 kwietnia 1935 roku.
Niewiele brakowało, aby mozaika została zniszczona po upadku faszyzmu we Włoszech w 1943 roku. Tylko zdecydowana postawa ówczesnego proboszcza, ks. Agostino Montironi, pozwoliła ocalić dzieło, zachowując je w stanie nienaruszonym do dziś.
Na kawę i w drogę
Z uwagi na czas powstania miasta (ściślej mówiąc Sabaudia jest miastem dopiero od 5 sierpnia 2020), cała miejscowość jest przykładem włoskiej architektury modernistycznej, czyli razionalismo.
Przy centralnym placu Sabaudii znajduje się nieco zaniedbany Palazzo Comunale z wysoką wieżą Dantego. Wieża ta jest symbolem miasteczka i znajdowała się nawet na filiżance, w której podano mi kawę w pobliskim barze Italia.
W parku (Parco Medaglie d’Oro), który znajduje się obok Palazzo Comunale, zauważyłem ciekawy monument. Okazuje się, że jest to pomnik poświęcony wszystkim młodym ludziom, którzy zmarli przed czasem, nie osiągając wieku dojrzałego (Giovanni Angeli – Młodzi aniołowie). Został stworzony przez rzeźbiarza Giuseppe Ranaldiego i odsłonięty 2 października 2005 roku.
Postać z brązu lewą ręką obejmuje złamane drzewo symbolizujące złamane ziemskie życie. Jej prawa ręka trzyma parę skrzydeł, które reprezentują nowe niebiańskie życie.
Z Sabaudii pojechałem Strada Lungomare Pontino w stronę San Felice Circeo, a potem dalej do Gaety. Nadmorska promenada poprowadzona jest groblą, wzdłuż której znajdują się piaszczyste plaże z widokiem na Monte Circeo.
Cały mijany obszar nazywany jest Paradiso Circeo (Circeo od nimfy Kirke, która przez rok przetrzymywała wracającego spod Troi Odyseusza). Znaczna część terenów Paradiso Circeo objęta jest ochroną w ramach Parco Nazionale del Circeo.
Cechą charakterystyczną wybrzeża Paradiso Circeo są wieże obserwacyjne, które w dawnych czasach miały za zadanie ostrzegać przed piratami.
