Kaplica Scrovegnich w Padwie od 2021 roku jest wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Stało się tak z powodu wspaniałego cyklu fresków zdobiących kaplicę, których autorem jest Giotto di Bondone.

Kaplica Scrovegnich to był mój cel nr 1 w czasie „japońskiego dnia” w Padwie. Dlaczego japońskiego? Ponieważ zakupiłem specjalny bilet, który umożliwiał mi bezpłatne wstępy do wielu wspaniałych miejsc w mieście i jak japoński turysta pędziłem od jednego do drugiego tak szybko, że nie zjadłem nawet obiadu. Kawy się tylko napiłem…

(O całym „japońskim dniu” na pewno wkrótce napiszę).

Rinaldo degli Scrovegni w piekle (Dantego)

A wtem duch, co miał błękitnej maciory
Znamię kreślone na woreczku białym,
Rzekł do mnie: „Po coś wszedł do strasznej nory?
Idź stąd, a skoro żywym wrócisz ciałem,
Wiedz: dla sąsiada mego, Witaliana,
Tu z lewej strony miejsce zachowałem.
Padewczyk jestem sam, lecz mi przydana
Ta czerń florencka; głuchnę od jej krzyku; (…)”

Dante Alighieri, Boska Komedia, PIW, Warszawa 1965, s. 94

Kaplica została zamówiona przez Enrica Scrovegniego, syna Rinaldo, bogatego lichwiarza padewskiego, który na początku XIV wieku kupił teren starożytnej rzymskiej areny w Padwie od zubożałego szlachcica, Manfredo Dalesmaniniego.

Cykle fresków Giotta

Enrico Scrovegni, do wykonania fresków w kaplicy, zaprosił florentyńczyka Giotta di Bondone. Giotto wykonał malowidła w latach 1302-1305(6).

Giotto w kaplicy zrealizował jednolity projekt ikonograficzny, podporządkowany historii Zbawienia. Cykl obrazowy rozpoczyna się od lunety na szczycie łuku, kiedy Bóg postanawia pojednać się z ludzkością, powierzając archaniołowi Gabrielowi zadanie wymazania winy Adama, poprzez ofiarę swego Syna.

Na ścianie południowej, pierwszy, najwyższy cykl obrazów pokazuje historię Joachima i Anny (rodziców Maryi). Na ścianie północnej, pierwszy cykl prezentuje Dzieje Maryi.

Drugi i trzeci cykl fresków, na ścianie południowej i północnej, opowiada Dzieje Chrystusa od Narodzin poprzez nauczanie, aż do Ukrzyżowania. Cykl obejmuje też Zmartwychwstanie i Wniebowstąpienie, a kończy się Zesłaniem Ducha Świętego. Ciekawe kwestie łączą się z obrazem Pokłon Trzech Króli, dlatego poświęciłem mu osobny wpis.

Czwarty, najniższy rejestr monochromatycznych obrazów na dwóch ścianach bocznych, ukazuje Cnoty i Wady. Wady i odpowiadające im cnoty są zwrócone do siebie parami i symbolizują drogę, jaką może iść człowiek ku kwestiom ostatecznym. Jedna z dróg prowadzi ku Zbawieniu, a druga ku potępieniu. Nazwa wady lub cnoty jest zapisana u góry po łacinie, aby jasno wskazać, co przedstawiają konkretne obrazy.

Sąd Ostateczny

Sąd Ostateczny zajmuje całą kontrfasadę. W centrum znajduje się mandorla z Chrystusem Sędzią. Po obu stronach Chrystusa siedzącego na tronie znajduje się dwunastu apostołów, a powyżej zastępy anielskie. Duży krzyż tworzy pionową linię, która oddziela przestrzeń sprawiedliwych od przestrzeni potępionych. W dolnej części Giotto maluje, po prawej, grozę piekła, a po lewej dwie procesje zbawionych.

Dwa pocałunki

W kaplicy Scrovegnich Giotto namalował dwa pocałunki, z których jeden jest symbolem zdrady, a drugi – miłości.

Pocałunek Judasza

Pocałunek Judasza – jedna z najbardziej znanych scen w całym cyklu, rozgrywa się w Ogrodzie Oliwnym. Pomimo natłoku postaci, z łatwością dostrzegamy najważniejsze osoby przedstawione na obrazie. Dzieje się tak dzięki zastosowaniu linii trzech ramion, która przecina scenę poziomo, zbiegając się w centrum, oraz dużemu żółtemu płaszczowi Judasza, który przyciąga nasz wzrok. Judasz pochyla się do przodu, aby ucałować Jezusa i umożliwić strażnikom jego rozpoznanie i pojmanie.

Intensywny kontakt wzrokowy między spokojnym Jezusem i jego zdrajcą kontrastuje ze wzburzeniem tłumów uzbrojonych mężczyzn dookoła, co wzmacnia efekt pokazywanej sceny.

Dopiero po chwili można dostrzec inne osoby przedstawione na fresku np. św. Piotra, który odciął nożem ucho Malchusowi, słudze arcykapłana.

Pocałunek przy Złotej Bramie

Jeśli podniesiesz głowę w kierunku najwyższego cyklu obrazów, przedstawiającego historię rodziców Maryi, to możesz dostrzec scenę, jaka rozgrywa się przy Złotej Bramie w Jerozolimie.

Co przedstawia ta scena?

Joachim, uznany za bezpłodnego, (a zatem nie pobłogosławionego przez Boga), został wygnany ze świątyni jerozolimskiej. W związku z tym, Joachim ucieka do pasterzy w górach, aby odpocząć od spraw tego świata. Tymczasem Anna, przekonana, że owdowiała, otrzymała cudowną zapowiedź od anioła, który objawił jej, że wkrótce urodzi dziecko. Również Joachim otrzymuje we śnie wiadomość od anioła, że Bóg wysłuchał jego modlitw i aby wracał do żony.

Giotto namalował z lewej strony Joachima, za którym idzie pasterz. Z prawej znajduje się Anna, a za nią grupa. Małżonkowie wychodzą na spotkanie i tuż za Złotą Bramą, na małym mostku, wymieniają czuły pocałunek. Niedługo potem Anna zachodzi w ciążę.

Przedstawiony przez Giotta pocałunek Joachima i Anny jest pierwszą sceną pocałunku w sztuce włoskiej.

Informacje praktyczne

Dodanie nowego budynku wejściowego do kaplicy, ze specjalną, klimatyzowaną poczekalnią, umożliwia zwiedzającym wejście do kaplicy i podziwianie arcydzieła Giotta bez dalszego narażania na szwank jego delikatnego stanu.

Kaplica Scrovegni (Cappella degli Scrovegni) znajduje się w Padwie przy piazza Eremitani 8.

Bilet uprawniający do wejścia do kaplicy oraz muzeów Eremitani i Zuckermann kosztuje 16 euro wraz z opłatą rezerwacyjną.

Można kupić bilet wspólny (Il Biglietto Unico / Urbs Picta Card) 48 lub 72-godzinny za 28/35 euro, który uprawnia do wejścia:

• Cappella degli Scrovegni,
• Palazzo della Ragione,
• Oratorio San Michele,
• Chiesa dei SS. Filippo e Giacomo agli Eremitani,
• Oratorio San Giorgio,
• Basilica del Santo,
• Cappella della Reggia Carrarese,
• Battistero della Cattedrale.

Więcej informacji i zakupu biletów na stronie internetowej.