We wrześniu 2015 roku stanąłem przed bazyliką św. Mikołaja w Bari i uderzyła mnie pewna rzecz: jak to się stało, że świętego, który działał w Azji Mniejszej, znajdę w stolicy włoskiej Apulii?
Św. Mikołaj – droga z Miry do Bari
Wszystko zaczęło się w 1087 roku. Relikwie św. Mikołaja znajdowały się w Mirze, starożytnym mieście w Azji Mniejszej. Czasy były niespokojne, a tureckie armie zbliżały się do miasta, co groziło profanacją świątyń.
Chrześcijanie obawiali się, że relikwie Mikołaja, jednego z najbardziej czczonych świętych, mogą zostać zniszczone i bezpowrotnie utracone.
To właśnie wtedy mieszkańcy Bari postanowili działać. Wysłali grupę 62 marynarzy i kupców, którzy dotarli do Miry i – mówiąc otwarcie – wykradli szczątki świętego. Nie była to jednak zwykła kradzież, ale raczej misja ratunkowa. Według średniowiecznych relacji, strażnicy świątyni, przekonani cudownymi znakami i modlitwami, pozwolili im zabrać relikwie. Kości świętego Mikołaja wydzielały cudowny zapach, co tak mocno zadziałało na wyobraźnię współczesnych, że historia ta została pieczołowicie zapisana.
Po dramatycznej podróży morskiej, której towarzyszyły sztormy i – wedle przekazów -cuda, flota dotarła do Bari 9 maja 1087 roku. To właśnie ta data jest świętowana każdego roku w Bari jako wspomnienie przeniesienia relikwii. Szczątki zostały najpierw złożone w kościele św. Benedykta, a wkrótce wybudowano na ich cześć wspaniałą bazylikę.
Bazylika św. Mikołaja
Budowę bazyliki ku czci św. Mikołaja rozpoczęto za czasów opata Eliasza (zm. 23 maja 1105 r.), a kontynuowano w czasach opata Eustacjusza (zm. 1123 r.). Bazylika została konsekrowana 22 czerwca 1197 roku przez biskupa Konrada z Hildesheim, kanclerza cesarza Henryka VI, syna Fryderyka Barbarossy.
Do dziś w krypcie bazyliki spoczywają relikwie świętego, a wierni – także z Kościołów wschodnich – odbywają pielgrzymki do grobu św. Mikołaja.
Kim był św. Mikołaj?
Święty Mikołaj urodził się około 270 roku w Patarze, w zamożnej i pobożnej rodzinie. Po śmierci rodziców odziedziczył majątek, który rozdał potrzebującym – to właśnie wtedy narodziła się jego sława człowieka hojnego, wrażliwego i gotowego wspierać innych po cichu, bez rozgłosu.
Został biskupem Miry, miasta portowego położonego nad Morzem Śródziemnym. Jego pasterska działalność przypadła na czas prześladowań chrześcijan, a później debat teologicznych epoki konstantyńskiej. Tradycja mówi, że brał udział w Soborze Nicejskim w 325 roku.
Późniejszy święty, po śmierci rodziców swoim znacznym majątkiem, którym chętnie dzielił się z potrzebującymi. Miał ułatwić zamążpójście trzem córkom zubożałego szlachcica, podrzucając im skrycie pieniądze.
Już po wyborze na biskupa Miry, kiedy cesarz Konstantyn I Wielki skazał trzech młodzieńców z Miry na karę śmierci za jakieś wykroczenie, nieproporcjonalne do aż tak surowego wyroku, św. Mikołaj udał się osobiście do Konstantynopola, by uprosić dla swoich wiernych ułaskawienie.
Kiedy indziej miał swoją modlitwą uratować rybaków od niechybnego utonięcia w czasie gwałtownej burzy.
Po długich latach błogosławionych rządów biskupich, Mikołaj odszedł po nagrodę do Pana 6 grudnia (stało się to między rokiem 345 a 352).
Św. Mikołaj jest patronem Grecji, Rusi, Antwerpii, Berlina, Miry, Moskwy, Nowogrodu; bednarzy, cukierników, dzieci, flisaków, jeńców, kupców, marynarzy, młynarzy, notariuszy, panien, piekarzy, pielgrzymów, piwowarów, podróżnych, rybaków, sędziów, studentów, więźniów, żeglarzy.
Św. Mikołaj współcześnie
Choć współczesna kultura uczyniła z niego postać kojarzoną z prezentami i grudniową radością, prawdziwy św. Mikołaj to przede wszystkim przykład troski o drugiego człowieka, wrażliwości i gotowości do działania, często bez rozgłosu, ale zawsze z serca.
Jego życiorys i obecność relikwii w Bari przypominają, że dobro ma długą historię, a nawet najdrobniejsze gesty mogą zmienić czyjeś życie.