Podróżuję do Włoch, bo są. Pamiętam o Italii również w Boże Narodzenie.

Co roku kieruję się na południe i docieram do Italii, która wita mnie pięknymi krajobrazami, słoneczną pogodą, zabytkami i niesamowitą obfitością dzieł sztuki. Odwiedzając pinakoteki chłonę prace mistrzów pędzla. Szczególnie lubię dzieła, których tematem jest Zwiastowanie Pańskie, Boże Narodzenie i pokłon Trzech Króli. Trudno się dziwić, że będąc w Bolonii odnalazłem tam kolejne obrazy do „mojej kolekcji”.

Pinacoteca Nazionale di Bologna

Kiedy jechałem do Italii we wrześniu 2020 roku, to pinakoteka w Bolonii była zamknięta z powodu pandemii. Dopiero w drugim tygodniu pobytu przeczytałem informację, że będzie można oglądać skarby Pinacoteca Nazionale di Bologna, oczywiście w maseczkach i w ograniczonym czasie. Miałem szczęście, teraz – kiedy piszę ten tekst – galeria jest znowu niedostępna.

Ludovico Mazzolino – Adorazione dei pastori

Pierwszy obraz, który zamieściłem w nagłówku artykułu, namalował Ludovico Mazzolino – malarz renesansowy działający Ferrarze i Bolonii. Jego „Adorazione dei pastori” (Adoracja Dzieciątka przez pasterzy) wydaje się być klasycznym przedstawieniem tematu: Dzieciątko wyciągające rączkę do zatopionej w modlitwie Maryi, święty Józef, pasterze dyskutujący o tym, co się wydarzyło. Jest jednak na tym obrazie coś niepokojącego. To scena, która ma miejsce z tyłu, w szopie. Jakiś osobnik zamierza się kijem lub mieczem na spokojne zwierzęta. Co on robi na tym obrazie?

Luca Cambiaso – Adorazione dei pastori

Ten sam temat wybrał sobie Luca Cambiaso – włoski malarz, rysownik i rzeźbiarz, przedstawiciel manieryzmu. Manieryzm stał w opozycji do klasycznych zasad malarstwa renesansowego. Malarze tego nurtu chcieli zaskakiwać widza, a jednocześnie skupiali się na ornamentacjach i wyszukanym stylu.

Na obrazie Cambiaso mamy połączenie kilku scen. Na pierwszym planie odbywa się już adoracja Dzieciątka. Na drugim pasterze dopiero zmierzają do Betlejem, a w tle kolejnych kilku pasterzy – odwróconych do nas tyłem – dopiero zastanawia się, skąd ta jasność w środku nocy.

Biagio Pupini – Natività  di Cristo

Innym przedstawicielem manieryzmu, działającym w okolicach Bolonii, był Biagio Pupini. Jego słodkie Madonny inspirowane są sztuką Parmigianino. Taką właśnie Madonnę możemy obejrzeć na obrazie Narodziny Jezusa. Nad szopką widać całą orkiestrę anielską nawiązującą do koncertu aniołów namalowanego przez Rafaela na obrazie „Święta Cecylia” (obraz ten znajduje się również w bolońskiej pinakotece).

Scena przedstawiona przez malarza rozgrywa się w Boże Narodzenie, jeszcze przed adoracją pasterzy. Przy narodzonym Jezusie są tylko św. Józef i Maryja. Ze stajenki wygląda wół, a przd żłóbkiem stoi sobie kaczka. Pasterze, nieświadomi niczego, bawią się jeszcze wśród swoich owiec.

Camillo Procaccini – Adorazione dei pastori

Kolejne przedstawienie adoracji pasterzy stworzył Camillo Procaccini – urodzony w Parmie, tworzący początkowo w Bolonii, a potem w Mediolanie. Z okresu bolońskiego pochodzi obraz „Adorazione dei pastori”. Tu nie mamy już watpliwości, że malarz malował w nurcie manieryzmu. Przedstawiona scena wygląda dość sztucznie, a ubiory pasterzy wyraźnie odbiegają od naszych wyobrażeń o życiu w dawnej Palestynie.

Historycy sztuki zaliczają obraz Procacciniego do  najciekawszych dzieł manieryzmu bolońskiego. Dzieciątko nie narodziło się tu w szopie, ale w renesansowej budowli. Madonna klęczy przy żłóbku, z drugiej strony zagląda sympatyczne bydlątko, ale gdzie jest św. Józef? Czy zasłonił go umięśniony pasterz stojący po prawej stronie obrazu?A może to ten młody mężczyzna w niebieskiej kamizelce stojący naprzeciw Madonny?

Szopka w sanktuarium Madonna di San Luca

W Bolonii, oprócz obrazów nawiązujących do Bożego Narodzenia, można też zobaczyć tradycyjne szopki. Jedna z takich szopek znajduje się w górującym nad miastem Santuario della Madonna di San Luca. Tutaj kończę dzisiejszą podróż bożonarodzeniowym szlakiem. Buon Natale!