Sacra di San Michele, a dokładniej opactwo San Michele della Chiusa, to kompleks architektoniczny wznoszący się na szczycie góry Pirchiriano, przy wejściu do doliny Val di Susa, w Piemoncie. Kościół wchodzący w skład zabudowań klasztoru jest znanym miejscem kultu św. Michała Archanioła.

Od  San Giovanni Vincenzo do Umberto Eco

Do opactwa Sacra di San Michele pojechałem z Turynu. Leży ono około 40 km od stolicy Piemontu, na górze Pirchiriano (łac. Porcarianus, tzn. Świńska Góra). Chciałem zobaczyć znane w całych Włoszech miejsce kultu św. Michała Archanioła oraz zobaczyć budowlę, która zainspirowała Umberto Eco.

Historia opactwa – w skrócie – wygląda następująco:

Pod koniec X wieku na Pirchiriano założył pustelnię św. Giovanni da Besate (św. Giovanni Vincenzo), uczeń św. Romualda. Jan z Besate doświadczył objawienia św. Michała Archanioła, który wybrał szczyt góry na nowe miejsce swojego kultu.

Dzięki wsparciu hrabiego Hugona z Montboissier, u progu nowego tysiąclecia rozpoczęła się budowa klasztoru, którą powierzono potem pięciu benedyktyńskim mnichom. Powstało opactwo, które stało się ważnym miejscem na szklaku pielgrzymkowym, centrum kulturalnym i duchowym o znaczeniu międzynarodowym.

Od początku aż do pierwszej połowy XIV wieku klasztor przeżywał największy rozkwit, ale potem nastąpiły lata trudniejsze. W 1622 roku papieża Grzegorz XV podjął decyzję o likwidacji klasztoru benedyktyńskiego, zamieszkałego wówczas przez zaledwie trzech mnichów.

Papież Grzegorz XVI w sierpniu 1836 r. mianował mnichów z zakonu rosminianów administratorami opactwa. Jednocześnie król Carlo Alberto powierzył zakonnikom im opiekę nad ciałami dwudziestu czterech członków rodziny królewskiej Domu Sabaudzkiego, przeniesionymi z katedry w Turynie. Dobre czasy opactwa trwały tylko do 1867 roku, do konfiskaty dóbr kościelnych we Włoszech. Pomimo pozbawienia dochodów z okolicznych włości, rosminianie pozostali w Sacra do dzisiaj.

Ustawa regionalna (regionu Piemonte) nr 64 z 21/12/1994, uznała Sacra di San Michele za jeden z pomników symboli Piemontu.

Wieczorem 24 stycznia 2018 roku w opactwie wybuchł pożar, ale dzięki interwencji straży pożarnej udało się ograniczyć straty do części dachowej.

„Imię róży”

A jaki związek z Sacra di San Michele ma Umberto Eco?

Pisarz, który wcześniej odwiedził opactwo, zainspirował się sugestywną budowlą. Akcja jego debiutanckiej powieści „Imię róży”, wydanej w 1980 roku, rozgrywa się w anonimowym włoskim opactwie benedyktyńskim. Wszystkie wydarzenia rozgrywają się w ciągu tygodnia w 1327 roku. Powieść kryminalno-obyczajowa została uznana za jedno z arcydzieł literackich XX wieku.

Zwiedzanie Sacra di San Michele

Opactwo można zwiedzać od poniedziałku do niedzieli (w niedzielę z przerwą na Mszę św.) – latem od 9.30 do 18.30.

Szczegółowe godziny otwarcia znajdziesz na stronie www opactwa.

Z parkingu znajdującego się przy Piazzale Croce Nera, dojdziemy do kasy biletowej Sacra, utwardzoną drogą, lekko pod górę (ok. 800 metrów – 15 'pieszo). Bilet wstępu kosztuje 8 euro.

Architektura i dzieła sztuki

Budynki opactwa reprezentują style romański i gotycki. Fasada monumentalnego kościoła ma 41 metrów wysokości.

Od poziomu wejściowego do kościoła prowadzą Schody Umarłych (Scalone dei Morti). W centralnej niszy przy tych schodach, do 1936 roku, przechowywano ciała zmarłych mnichów, stąd nazwa klatki schodowej.

Na szczycie Schodów Umarłych znajduje się Portal Zodiaku, romańskie dzieło wyrzeźbione przez Maestro Nicolao, słynnego architekta-rzeźbiarza z Piacenzy.

Po minięciu Portalu Zodiaku stajemy przed wejściem do kościoła. Romańsko-gotyckie sanktuarium św. Michała Archanioła było budowane i modyfikowane przez kilka stuleci. Architektura romańska dominuje w absydzie, która jest zorientowana dokładnie na punkt, w którym wschodzi słońce w święto San Michele (29 września).

W kościele zachowało się kilka ciekawych dzieł malarskich. Największy fresk, który zachował się w Sacra, ostał namalowany w 1505 roku przez Secondo del Bosco di Poirino i jego uczniów. Ma on wymiary: 6,5 x 4 m. Składa się z trzech scen: Pogrzeb Jezusa (Złożenie do grobu), Zaśnięcie Maryi oraz Wniebowzięcie NMP.

Rzeźba św. Michała Archanioła

Od 24 września 2005 roku, na skalnym występie między „Starym Klasztorem” a podstawą kościoła, znajduje się posąg św. Michała Archanioła stworzony przez rzeźbiarza Paula dë Doss-Morodera, artystę z Południowego Tyrolu, którego najważniejsze dzieła znajdują się we Włoszech, Niemczech i Ameryce.

Rzeźba z brązu ma ponad 5 metrów wysokości i waży prawie 3,5 tony. Artysta opisuje swoją pracę w następujący sposób:

Św. Michał Archanioł był Archaniołem Dobra, który pokonał Zło: moja figura ma reprezentować przede wszystkim Dobro, w naszym świecie niewiernym Pokojowi.

Dzieło składa się z dwóch części: w jednej św. Michał Archanioł stoi na żywej skale, tej samej, na której wznosi się opactwo, zwycięzca Dobra dla Pokoju i Nosiciel Słowa Bożego; za nim – na drugim planie – skrzydła Anioła Zła, już pokonanego, pogrążają się w ciemności.

Archanioł jest także Strażnikiem Królestwa Bożego, które symbolicznie otwiera się na ścianie za rzeźbą.