Jeśli przechadzasz się po Piazza della Signoria we Florencji, to z pewnością zobaczysz Perseusza z głową gorgony Meduzy. Ta rzeźba z brązu, autorstwa Benvenuto Celliniego, jest uważana za jedno z największych arcydzieł włoskiej sztuki okresu manieryzmu. Rzeźba ta kryje pewien sekret, na który niewielu turystów zwraca uwagę.

Arcydzieło Celliniego

Rzeźba wykonana z brązu przez Celliniego nawiązuje do greckiego mitu o Perseuszu.

Mit o Perseuszu

Perseusz był herosem – synem boga i ziemianki – Zeusa i Danae. Kiedy władca wyspy Serifos – Polidektes – zapałał miłością do matki Perseusza, zaprosił młodego Perseusza na przyjęcie. Na przyjęciu każdy z gości ofiarował królowi dary, a młodzieniec, który przyszedł z pustymi rękami, nieopatrznie obiecał władcy głowę gorgony Meduzy. Ten wkrótce upomniał się o prezent.

Perseusz musiał więc wyruszyć na poszukiwanie gorgon, a były to trzy straszliwe bestie – sistry: Stheno, Euryale i Meduza. Zamiast włosów na głowach miały setki węży, a szkaradna, wywołująca dreszcze mina wykrzywiała ich twarze (Zobacz wizerunek Meduzy na obrazie Caravaggia w Uffizi). Stheno i Euryale były nieśmiertelne, zatem Perseusz postanowił zaatakować trzecią z nich – Meduzę. Ta jednak spojrzeniem zamieniała w kamień. Młodzieniec najpierw udał się po radę do trzech starych córek Forcysa. Staruszki miały wspólne jedno oko i jeden ząb. Gdy odmówiły Perseuszowi pomocy, odebrał im ich własność i zagroził, że wrzuci ją do morza. W sytuacji bez wyjścia siostry poradziły bohaterowi, aby od nimf pożyczył skrzydlate sandały, dzięki którym można latać, sakwę, do której włoży głowę gorgony, oraz hełm, który uczyni go niewidzialnym. Oprócz tych prezentów Perseusz dostał także od Hermesa ostry sierp (lub miecz), a od Ateny wypolerowaną, spiżową tarczę.

Tak zaopatrzony, poleciał w kierunku miejsca, gdzie przebywały gorgony. Ujrzał je śpiące w kręgu kamiennych postaci. Leciał w ich kierunku tyłem, oglądając w tarczy jak w lustrze odbicie własnego lotu. Kiedy znalazł się wystarczająco blisko, szybkim ruchem przeciął szyję Meduzy sierpem, pochwycił jej głowę i wsadził do sakwy. Wtedy z krwi gorgony powstał skrzydlaty koń Pegaz. Perseusz znalazł się w trudnej sytuacji, bowiem zbudziły się gorgony nieśmiertelne. Szybko więc odleciał, a ponieważ dzięki hełmowi był niewidzialny, bestie go nie zauważyły.

Najczęściej przyglądamy się Perseuszowi z przodu, podziwiając wyrzeźbioną, muskularną postać pięknego młodzieńca prezentującego nam, właśnie uciętą głowę gorgony. W drugiej ręce trzyma ostry zakrzywiony miecz z adamantu (sierp Hermesa), który umożliwił mu precyzyjne cięcie.

Gdzie tu sekret?

Mistrz Cellini przygotował niespodziankę dla uważnych wielbicieli jego talentu. Jeśli staniemy z tyłu rzeźby i przyjrzymy się dokładnie głowie Perseusza, to dostrzeżemy jeszcze jedną twarz. Niektórzy mówia, że to autoportret samego Celliniego. Czy widzisz jego podobiznę?