Podczas mojej wizyty w opactwie Certosa di Trisulti, miałem okazję obejrzeć obraz „La Testa Anatomica”, którego autorem jest Filippo Balbi, zapomniany dzisiaj XIX wieczny włoski malarz związany z opactwem. Znaczna część jego twórczości zachowała się w budynkach dawnego klasztoru kartuzów, ale „Głowa anatomiczna” przyjechała tylko z wizytą z Rzymu…

Benedyktyni, kartuzi i cystersi w Certosa di Trisulti

Do dawnego klasztoru kartuzów, znajdującego się 6 km od Collepardo, pojechałem z Cassino. Droga zajęła mi około 1,5 godziny (nieco ponad 60 km).

Pierwsze opactwo benedyktyńskie (w pobliżu dzisiejszej Certosy) zostało założone na miejscu przez św. Dominika z Sory w 996 roku, ale obecne opactwo zostało zbudowane w 1204 roku, na polecenie papieża Innocentego III, i zostało przydzielone kartuzom. Kościół klasztorny św. Bartłomieja został konsekrowany w 1211 roku. W 1947 roku klasztor został przeniesiony do kongregacji cystersów, a od 2014 roku zarządza nim Ministerstwo dziedzictwa Kulturowego

Nazwa Trisulti wywodzi się od łacińskiego tres saltibus, czyli trzy przełęcze (dokładnie – trzy skoki) wokół miejsca, gdzie na wysokości 825 m n.p.n., na zboczu góry Rotonaria, położony jest klasztor.

Kościół klasztorny

Od wejścia droga wiedzie na główny plac opactwa, gdzie znajdują się najważniejsze jego budowle: Pałac Innocentego III oraz kościół św. Bartłomieja.

Kościół jest pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, św. Bartłomieja i założyciela kartuzów, św. Brunona. Pierwotny kościół gotycki był wielokrotnie przebudowywany, a obecna fasada pochodzi z 1798 roku i została zaprojektowana przez architekta Paola Posiego.

Wnętrze podzielone jest ikonostasem na dwie części: konwersów i ojców, zgodnie z tradycją kartuzów. U podstawy ikonostasu znajdują się szczątki dwóch chrześcijańskich męczenników, później przebranych za rycerzy.

Obraz ołtarzowy, przedstawiający Madonnę na tronie z Dzieciątkiem oraz świętymi Bartłomiejem i Brunonem, namalował XVII-wieczny malarz włoski Giuseppe Caci.

W części przeznaczonej dla ojców z zakonu kartuzów znajdują się piękne, bogato rzeźbione stalle, których zdobienie skojarzyło mi się z kościołem św. Piotra w Peruggi.

Apteka klasztorna

Zabytkowa apteka klasztorna, pochodząca z XVIII wieku, składa się z różnych pomieszczeń na dwóch poziomach.

Meble i zdobienia apteki zostały wykonane w modnym w XVIII wieku tzw. stylu pompejańskim. Poczekalnia apteki nazywana jest „salonem Balbiego”. Została ona udekorowana przez neapolitańskiego malarza Filippo Balbiego, który namalował m. in. portret mnicha Benedetta Ricciardiego, ówczesnego dyrektora apteki.

Ogród frontowy, którego żywopłoty z bukszpanu są specjalnie formowane, był kiedyś przyklasztornym ogrodem botanicznym.

La Testa Anatomica wraca do klasztoru Certosa di Trisulti

Wspomniany już Filippo Balbi w 1854 r. stworzył słynne dzieło Anatomiczna głowa (La Testa Anatomica). Obraz ten został wysłany na Wystawę Powszechną w Paryżu w 1855 r., a od 1954 roku znajduje się w Muzeum Historii Medycyny La Sapienza w Rzymie.

„Anatomiczna głowa” Filippo Balbiego to obraz olejny na desce (59,5 x 47,8 cm), znany na całym świecie, ponieważ przedstawia głowę mężczyzny o mięśniach i kościach złożonych z ciał mężczyzn „przylegających” do siebie z anatomiczną dokładnością.

Mogłem go obejrzeć w miejscu, gdzie był eksponowany pierwotnie, czyli w klasztorze Certosa di Trisulti. Stowarzyszenie Gottifredo wraz z Muzeum Historii Medycyny Uniwersytetu La Sapienza w Rzymie i Dyrekcją Muzeów Lacjum, przygotowało wystawę „Ciało i idea: anatomiczna głowa Filippo Balbiego” w Certosa di Trisulti. Wystawa trwała od 5 sierpnia 2023 r. do 29 października 2023.

Co ciekawe, kiedy Balbi opuszczał Trisulti w sierpniu 1863 roku, zabrał ze sobą „Anatomiczną głowę”, z którą nigdy nie chciał się rozstawać. Obraz powrócił do Certosy dokładnie sto sześćdziesiąt lat później. Powrócił po gruntownej konserwacji, która przywróciła mu pierwotne barwy, dzięki pracy Natalii Gurgone, konserwatorki ze spółdzielni Koinè.