Przyjmuje się, że Michelangelo Merisi, zwany Caravaggiem, urodził się 29 września (dzień św. Michała Archanioła) 1571 roku w miasteczku Caravaggio w prowincji Bergamo, choć niektórzy uważają, że miejscem urodzenia artysty był Mediolan. Parę lat po zakończeniu nauki malarstwa w pracowni Peterzana, Caravaggio przybył do Rzymu (pewne jest, że był tam od 1593 roku). I to właśnie w Rzymie powstały liczne arcydzieła tego artysty, które możemy obecnie oglądać w muzeach i kościołach. Warto się wybrać na wycieczkę po Rzymie tropami Caravaggia – artysty, który operowanie światłem doprowadził do perfekcji. Gdzie szukać dział mistrza? Oto moja podpowiedź.

Caravaggio w Galerii Borghese

Najwięcej, bo aż pięć, obrazów Caravaggia znajduje się w Galerii Borghese. Wybierając się do Galerii pamiętaj, że konieczna jest wcześniejsza rezerwacja biletów, których cena podstawowa wynosi 15 euro (+ opłata za rezerwację). W każdą pierwszą niedzielę miesiąca wstęp jest wolny, ale obowiązuje rezerwacja wejść. Wizyta trwa maksymalnie 2 godziny, a bilet ściśle określa godzinę wstępu. Polecam wizytę w godzinach przedpołudniowych, kiedy jest trochę mniejszy tłok. Ostatnio wchodziłem o godzinie 9.00 (pierwsze wejście).

W Galerii Borghese możemy zobaczyć przepiękny kosz owoców namalowany przez Caravaggia (Chłopiec z koszem owoców).

Twarz młodzieńca jest podobna do twarzy z innych obrazów z tego okresu. Możliwe, że jest to autoportret artysty, jeden z „portretów w lustrze”, jakie wówczas malował Caravaggio.

Ponadto u Borghesów możemy zobaczyć inne obrazy Caravaggia:

• Chory Bachus,
• Madonna stajennych (giermków) – Madonna z Dzieciątkiem i św. Anną,

• Św. Hieronim piszący,

• Dawid z głową Goliata.

Caravaggio w rzymskich kościołach

Po zakończeniu wizyty w Galerii Borghese, można poszukać obrazów Caravaggia, które są do obejrzenia bezpłatnie – w kościołach.

Trzy obrazy znajdują się w kościele San Luigi dei Francesi (św. Ludwika Francuskiego). Dwa obrazy zamówione u malarza w 1599 roku (Powołanie i męczeństwo św. Mateusza) zostały oddane z kilkumiesięcznym opóźnieniem w stosunku do umowy, która przewidywała rok na ukończenie prac.

Pomimo opóźnienia obrazy odniosły ogromny sukces i półtora roku później dołączył do nich obraz ołtarzowy – Św. Mateusz z aniołem (Św. Mateusz piszący Ewangelię).

Moim faworytem, wśród rzymskich obrazów Caravaggia, jest Madonna Loretańska (Madonna pielgrzymów), znajdująca się w kościele Sant’ Agostino, dosłownie kilka kroków od kościoła św. Ludwika. Scena przedstawia hołd pary pielgrzymów przybyłych do Madonny z Dzieciątkiem. Po zaprezentowaniu obrazu, dyskusje wywołał jego nadzwyczajny realizm widoczny między innymi w przedstawieniu stóp pielgrzyma czy twarzy modlącej się starej kobiety. Późniejsze badania źródłowe wykazały, że w osobach pielgrzymów Caravaggio przedstawił pobożnych fundatorów obrazu.

W bazylice Santa Maria del Popolo czekają na nas Nawrócenie św. Pawła i Ukrzyżowanie św. Piotra, a w Muzeum Watykańskim tylko jeden obraz Caravaggia – Złożenie Chrystusa do grobu.

Obraz znajdujący się w Pinakotece Watykańskiej powstał pomiędzy 1602 a 1604 rokiem do kaplicy Opłakiwania w kościele Santa Maria in Vallicella.

Jeszcze więcej Caravaggia

Wracając do muzeów, dalsze obrazy Caravaggia zdobią:

Palazzo Barberini – Galleria Nazionale d’Arte Antica

• Judyta odcinająca głowę Holofernesowi,
• Narcyz (według ostatnich źródeł obraz ten jest błędnie przypisany),
• Św. Franciszek medytujący.

Galerię Doria Pamphili:

• Odpoczynek w czasie ucieczki do Egiptu,
• Św. Magdalena,
• Św. Jan Chrzciciel.

Muzea Kapitolińskie:

• Wróżenie z ręki,
• Św. Jan Chrzciciel.

W willi Casino di Boncompagni Ludovisi (własność prywatna) znajduje się jedyne malowidło ścienne Caravaggia – Jowisz, Neptun i Pluton, który zgodnie z ówczesnymi zasadami nauczania musiał poznać wszystkie techniki malarskie. Willa jest dostępna dla turystów tylko pierwszego dnia każdego miesiąca w godzinach od 10.00 do 12.00 i od 15.00 do 17.00 (wstęp wolny).

Na zakończenie wędrówki śladami dzieł Caravaggia udaj się na Zatybrze (Trastevere), gdzie w Palazzo Corsini (Gallerie Nazionali di Arte Antica di Roma) znajduje się jeszcze jeden św. Jan Chrzciciel, tym razem na pustyni.

Jak widać, w Rzymie znajdziemy ponad 20 dzieł Caravaggia, co może być jeszcze jednym istotnym powodem, aby odwiedzić Wieczne Miasto. A może warto pojechać do Rzymu właśnie dla mistrza światłocienia?

Interesujesz się malarstwem Caravaggia? Może zainteresują cię książki:

• G. Herling-Grudziński, Caravaggio. Światło i cień
• W. Kawecki, Tajemnice Caravaggia