Ankona przyciągała mnie z dwóch powodów. Pierwszy to bitwa o Ankonę stoczona przez żołnierzy 2 Korpusu Polskiego. Drugi to obraz, który namalował Carlo Crivelli – malarz, który po mistrzowsku oddawał piękno owoców i warzyw.

Ankona to miasto portowe liczące nieco ponad 100 tys. mieszkańców, stolica regionu Marche. Początki osadnictwa w okolicach sięgają VI w. przed Chr. Od tego czasu Ankona zdążyła być kolonią grecką, miastem rzymskim i posiadłością bizantyjską. Po roku 1000 Morska Republika Ankony stała się coraz bardziej niezależną, często rywalizując z walczącą o wpływy na Adriatyku Wenecją. W 1532 roku Ankona straciła swoją niezależność i stała się częścią Państwa Kościelnego. Miasto weszło w skład Królestwa Włoch 29 września 1860 roku. W czasie I wojny światowej Ankona była ostrzeliwana przez okręty Austro-Węgierskiej Marynarki Wojennej, a w czasie II wojny światowej była celem bombardować alianckiego lotnictwa. Wszystkie te wydarzenia odcisnęły swój ślad na wyglądzie miasta.

Ankona – widok z Monte Guasco

Pierwsze moje kroki skierowałem na wzgórze Monte Guasco. Dokładniej, wjechałem tam samochodem i zaparkowałem bez problemów przed katedrą św. Cyriaka (San Ciriaco).

Romańska budowla budowana w XI i XII wieku zachwyca wspaniałym portalem wejściowym i rzeźbami lwów, strzegących wejścia do świątyni.

Wizyta na Monte Guasco to okazja na spojrzenie na Ankonę „z góry”, prawie z lotu ptaka. Patrząc w stronę Colle dei Cappuccini widzimy rzymski amfiteatr, a na wzgórzu za amfiteatrem – latarni morską (Faro Vecchio).

Z parkingu przed katedrą można spojrzeć w stronę portu z charakterystycznym pięciokątnym lazaretem.

Lazaret, zwany także Mole Vanvitelliana, to pięciokątny budynek zbudowany na sztucznej wyspie jako miejsce kwarantanny dla portu w Ankonie.  Budowa lazaretu została zlecona przez papieża Klemensa XII. Został on zaprojektowany przez architekta Luigiego Vanvitelliego i zbudowany w latach 1733-1743.

Spod katedry można też podziwiać Łuk Trajana (Arco di Traiano), wzniesiony w 115 roku na zakończenie zleconej przez cesarza rozbudowy nabrzeża w ankońskim porcie. Jego autorstwo przypisywane jest Apollodorowi z Damaszku.

Polskie ślady

Z Monte Guasco pojechałem na Largo 2 Corpo d’Armata Polacco, czyli skwer 2 Korpusu Polskiego, w okolicy Porta Santo Stefano.

To właśnie tędy oddziały polskie wkroczyły do miasta – 18 lipca 1944 roku – kończąc bitwę o Ankonę.

Myślę, że każdy polski turysta powinien odwiedzić to miejsce, zwłaszcza, że nie ma kłopotów z zaparkowaniem samochodu. Więcej o polskich śladach w Marche napisałem w tekście Chwała bohaterom – śladami 2 Korpusu Polskiego w Marche.

Kościoły, fontanny, a gdzie ogórki

Wjazd do starego centrum Ankony skończył się tak, jak w wielu włoskich miastach – poszukiwaniem miejsca do parkowania. W końcu zostawiłem samochód na ulicy dość daleko od centrum i wpisałem adres parkowania do smartfona, aby potem nie szukać samochodu.

Zwiedzanie zacząłem od kościoła św. Franciszka „przy schodach” (San Francesco alle Scale). Kościół został założony 14 sierpnia 1323 roku przez franciszkanów, a jego nazwa pochodzi od schodów, które w XV wieku zajmowały cały obszar dzisiejszego Piazza San Francesco.

Prawdziwą ozdobą fasady kościoła jest gotycki portal, który wykonał w 1454 roku Giorgio Orsini da Sebenico. Posągi franciszkańskich świętych przedstawiają św. Klarę, św. Bernarda ze Sieny, św. Antoniego z Padwy i św. Ludwika z Tuluzy (z Anjou). W latach 1994-1997 przeprowadzono gruntowną renowację portalu, która przywróciła ciepłą biel istryjskiego kamienia, wykorzystanego przez mistrza Giorgio.

Kolejny kościół, który posiada fasadę z istryjskiego kamienia, to zaprojektowany w 1763 roku, a wybudowany do końca XVIII wieku San Domenico, który znajduje się przy Piazza del Papa. Piazza del Papa (właściwie Piazza del Plebiscito) to jeden z czterech najważniejszych placów Ankony, na którym stoi pomnik papieża Klemensa XII. Pomnik został wykonany w 1738 roku przez barokowego rzeźbiarza Agostino Cornacchiniego. Pierwotnie miał być umieszczony w bazylice św. Jana na Lateranie w Rzymie, ale ostatecznie trafił do Ankony.

5 minut pieszo od Piazza del Plebiscito znajduje się Fontana del Calamo, zwana też fontana delle Tredici Cannelle. Nazwa i wygląd fontanny przywołały wspomnienia Fontana delle 99 cannelle, jaką widziałem w Aquili.

Fontanna została zaprojektowana w stylu manierystycznym (późny renesans) przez architekta Pellegrino Tibaldiego w latach 1559-1560. Trzynaście wylotów fontanny umieszczonych jest w maskach maszkaronów (satyrów i sylenów), spośród których 12 wykonanych jest z brązu.

Centralny wylot fontanny osadzony jest w masce z kamienia, a nad nim znajduje się płaskorzeźbą przedstawiająca rycerza podczas ataku – herb Ankony.

Przy Piazza Roma znajduje się kolejna ciekawa fontanna – Fontana dei Cavalli (koni). Została ona zbudowana w 1758 roku według projektu barokowego artysty Lorenzo Darettiego, a rzeźby wykonał Gioacchino Varle. Na szczycie fontanny stoi „pupo di San Nicola” – putto, którego nazwa przypomina, że pierwotnie fontanna stała koło kościoła św. Mikołaja (San Nicola).

Putto trzyma w rękach rybę, z której pyska wypływa woda, kierując się do środkowego basenu. W dolnym zbiorniku znajdują się cztery konie morskie (po ich bokach widać płetwy), od których wywodzi się nazwa fontanny. Za nimi widać cztery delfiny, umieszczone nad centralną skałą.

Spacer po Ankonie był zaplanowany na dłużej, ale gwałtowana burza, która przeszła nad miastem zmusiła mnie do zmiany planów i szukania schronienia w pinakotece.

Pinakoteka i „malarz ogórków”

Po obejrzeniu fontann, postanowiłem poszukać pinakoteki (Pinacoteca Civica Francesco Podesti). Kilkanaście minut (w deszczu) zajęło mi odszukanie wejścia do galerii. Na czym polega trudność?

Otóż siedzibą Pinacotekia jest, od 1973 roku, zabytkowy pałac Bosdari w via Pizzecolli, do którego niedawno dodano nowy budynek, w którym znajduje się obecnie wejście przy Vicolo Foschi 4, małej uliczce obok kościoła Santa Maria della Piazza. (Wstęp 4 euro}

Tam miałem znaleźć „malarza ogórków”.

Kolekcja, jedna z najważniejszych w regionie Marche, prezentuje artystyczną historię regionu od średniowiecza do czasów współczesnych. Chlubą pinakoteki są arcydzieła Tycjana,  Lorenzo Lotto, Sebastiano Del Piombo, Guercino i Francesco Podesti’ego.

Co ciekawe, obraz, który znajduje się w nagłówku strony internetowej o pinakotece, nie należy do wyżej wymienionych mistrzów. Jego autorem jest Carlo Crivelli.

Carlo Crivelli – mistrz owoców i warzyw

Carlo Crivelli urodził się między 1430 a 1435 r. w Wenecji, a zmarł ok. 1495 r. w Ascoli Piceno. Pracował głównie na południu Marche, stając się w jednym z najważniejszych artystów aktywnych w tej części wybrzeża Adriatyku, z wyłączeniem Laguny Weneckiej. W latach 60. XV wieku malarz przebywał i tworzył w mieście Zara (obecnie Zadar), a w 1469 roku był już w Ascoli Piceno. Od tego roku był związany z Marche.

Carlo Crivelli malował wyłącznie obrazy o tematyce religijnej. Chociaż był malarzem renesansowym, to jego obrazy są nasycone wpływem późnego gotyku. Z lubością wprowadzał do swoich dzieł zielone krajobrazy, a jego prace można zidentyfikować poprzez charakterystyczne wykorzystanie owoców, warzyw i kwiatów jako motywów dekoracyjnych.

W zbiorach Pinacoteca Civica Francesco Podesti w Ankonie znajduje się niewielki obraz Crivellego Madonna z Dzieciątkiem (21 x 15,5 cm), ozdobiony parkowymi/ogrodowymi krajobrazami, brzoskwiniami lub jabłkami i dorodnym ogórkiem. Malarz umieścił na obrazie swój podpis: OPUS CAROLI CRIVELLI VENETI.

Warto było pojechać do Ankony…